Compendium met wereld van optische & visuele illusies (12)

Het eerste artikel in deze sectie beschrijft het Venus-effect, dat ontstaat in situaties waarin een waarnemer een scène ziet waarin een ander persoon samen met een spiegel aanwezig is en de waarnemer zowel het onderwerp als het beeld van het onderwerp in de spiegel kan zien. De naam van het Venus-effect is ontleend aan voorstellingen op schilderstukken waarop een dame is te zien die zich opmaakt en in de spiegel kijkt. Op het schilderij “La reproduction interdite” van René Magritte is dit effect op een magische wijze geschilderd.

The Oxford Compendium of Visual Illusions

Daarna volgen er artikelen over het holle masker dat zorgt voor fascinerende effecten door het effect van de omkeerillusie, over de illusie van seks aan de hand van geringe manipulaties in twee identieke plaatjes van personen en een artikel over het Bogart-effect, waarin de invloed van contrastnegatie op waargenomen kijkrichtingen door personen is onderzocht. Na de verrassende vergelijkingen van gezichten in het artikel “The Presidential Illusion”, volgen in het thema gezichten van sectie 5 nog drie spraakmakende en begoochelende voorbeelden uit de praktijk van visuele en optische illusies voor vermaak van de kijkers en als bijdragen uit wetenschappelijk onderzoek.

Allereerst zijn er voorbeelden van de beroemde Margaret Thatcher-illusie. De basis voor deze boeiende illusie is gelegd door een foto van de eerste vrouwelijke premier van het Verenigd Koninkrijk, die bewerkt is en omgedraaid wordt aangeboden met de vraag “Wie is dat?”. Indien het raden moeilijk is wordt de foto weer omgedraaid en ziet men een vreselijk beeld van Thatcher. Het omkeer-effect is al eerder toegepast in de 16e eeuw door de Italiaanse schilder Giuseppe Arcimboldo. Zijn geschilderde manden met groenten of fruit blijken na omkering van de schilderijen gezichten voor te stellen.

Onder de titel “Fruitkoning” schilderde de Belgische kunstschilder Jos de Mey de mand met fruit naar een idee van Arcimboldo als omkeer-illusie. Kunstwerken van de Rotterdamse kunstschilder Dirk Huizer blinken uit door briljant ontworpen eenvoudige geometrische constructies met een geweldige dieptewerking en springende beelden.

Het tweede artikel beschrijft het verschijnsel van het mona lisa blik effect. Zelfs het kijken naar de Mona Lisa is een magische belevenis. Het derde spraakmakende artikel gaat over het “enge” optische fenomeen van de 21e eeuw: de wiebelende gezichtsillusie, die absoluut zorgt voor spectaculaire beelden. In dit uitstekend te gebruiken wiebeleffect bij onder andere aandacht vragende waarschuwings- en reclamecampagnes zien de kijkers na enkele keren knipperen met de ogen veelal een dubbelpaar ogen, of twee neuzen of twee monden. Meestal is er een poster met één van deze vormen en een bepaalde tekst.

De auteurs Sayako Ueda en Akiyoshi Kitaoka (de beroemde Japanse specialist in bewegende patronen) laten meerdere voorbeelden zijn. Het afsluitend artikel van de sectie vertelt over adaptieve nabeelden bij het zien van gezichten. (Wordt vervolgd).

ISBN 978-0-19-979460-7, “The Oxford Compendium of Visual Illusions”, Arthur G. Shapiro en Dejan Todorović, Oxford University Press, 2017, 807 pagina’s.