Compendium met wereld van optische & visuele illusies (5)

In zijn beschouwingen over het fenomeen van de illusie geeft auteur en wetenschapper Jan Koenderink heldere verklaringen over verschijningsvormen van visuele illusies. In het algemeen wordt een illusie gedefinieerd als iets dat waarnemers visueel bedriegt door een valse of misleidende indruk van de werkelijkheid te geven. In de psychologie is het een waarneming die een representatie is van wat wordt waargenomen op een wijze die verschilt van de wijze waarop het in werkelijkheid is.

The Oxford Compendium of Visual Illusions

Illusie verschilt van waanideeën, wat gewoonlijk wordt aangeduid als een onjuiste overtuiging of mening. In de psychiatrie is de illusie een gefixeerde valse overtuiging, die bedoeld is om de kijker te misleiden, zoals bij fraude of in een kunstzinnige context. Illusies worden ook in verband gebracht met fantasieën, hallucinaties, visueel bewustzijn of psychotische toestanden. De auteur gaat in op alle mogelijke situaties en verschijnselen waarin illusies een rol van betekenis spelen of als zodanig herkenbaar visueel ervaren worden.

De auteur merkt op dat het begrip illusie het bestaan van een objectieve realiteit impliceert, een wereld die onafhankelijk van de zintuigen bestaat en een visuele wereld die niet afhankelijk is van de waarnemer en dus voor iedereen gelijk is. Dankzij de vele illustraties en de gedetailleerdheid van de behandeling van vormen van illusies krijgt de lezer een compleet beeld van een boeiende wereld van optische en visuele illusies.

Ook deze bijdrage wordt afgesloten met een literatuuroverzicht. In het laatste artikel van de eerste sectie bespreekt de auteur op een kritische wijze het gebruik van de term visuele illusies en laat de lezer kennismaken met onder andere de kamer van Ames, stereoscoop, het holle masker, het valse perspectief in de kunst van Patrick Hughes en de Ponzo illusie. Zijn verhandeling “Wanneer is een illusie geen illusie? Wanneer is het slechts een facsimile?” geeft het thema een diepgaande betekenis en interessante inhoud.

Een afbeelding met de uitgesproken beeldwisseling van een bekend psychiater met het vermoedelijke beeld waarover hij zou kunnen dromen en een samenstelling van de covers van het kunstboek van reclameman Paul Baars. De oorspronkelijke en prachtige uitvoering van de Nederlandse editie “For our Eyes only” is vertaald in het Duits en Engels en verscheen in Duitsland, Engeland en in de VS. Zie ook bijdrage (6) voor alle vertaalde boeken van Paul Baars.

Sectie 2 van dit allesomvattende studie- en referentieboek voor wetenschappers, leken, studerenden en alle liefhebbers van optische en visuele illusies behandelt alle geometrische aspecten in samenhang tot specifieke verschijningsvormen van illusies, waarin de geometrie de basis vormt. Heel bijzonder is de behandeling van het zogenoemde raam van Ames, een illusie behorend tot de groep van bewegende illusies met driedimensionale bewegingen. De auteur bespreekt de fundamentele constructie van het raam van Ames en laat de lezer kennismaken met allerlei varianten, die stuk voor stuk voor merkwaardige en indrukwekkende verschijnselen zorgen in experimentele situaties en demonstraties. (wordt vervolgd)

ISBN 978-0-19-979460-7, “The Oxford Compendium of Visual Illusions”, Arthur G. Shapiro en Dejan Todorović, Oxford University Press, 2017, 807 pagina's.