Creatieve ontdekkingsreis in de historie van de elementen (3)

De elementen zijn niet in volgorde van de positie in het systeem behandeld, maar zijn besproken in acht hoofdstukken met titels als: “De klassieke elementen”, “De antieke metalen”, “Alchemistische elementen”, “De nieuwe metalen”, De gouden periode van de chemie”, “Elektriserende ontdekkingen”, “Periode van stralende elementen” en “De periode van het atoomtijdperk”. Voordat de auteur begint aan het behandelen van elementen geeft hij een uitstekende toelichting op een uiteindelijke komst van het interessante vakgebied chemie. De inleiding stimuleert alle lezers om zo snel mogelijk de inhoud te leren kennen.

Die Elemente

Onder de vele ontdekkingen in de wereld waarin we leven, is een van de meest fundamentele en ook meest bruikbare grondbeginselen het beschikken over de kennis waarvan het gemaakt is. Elke substantie die we kunnen zien en aanraken, bestaat uit atomen die te klein zijn voor conventionele lichtmicroscopen. Het aantal elementen dat wij heden kennen is te overzien.

De elementen werden heel geleidelijk ontdekt - eens in de twee tot drie jaar vanaf ongeveer 1730, soms sneller of met grotere tussenpozen. De zoektocht naar de overeenkomsten tussen elementen en een ordening op basis van de overeenkomsten en onderlinge vergelijkingen kwam langzaam op gang. Vanuit vier basiselementen (in de historie aarde, water, lucht en vuur) ontstond een steeds langer wordende lijst van gevonden elementen werden nieuwe ordeningsmodellen bedacht. In 1789 presenteerde Antoine Lavoisiers zijn model.

Vele wetenschappers, onderzoekers en uitvinders zijn afgebeeld op postzegels. De uitgaven dragen bij aan het verspreiden van kennis en ervaring.

In 1829 kwam chemicus Johann Wolfgang Döbereiner met belangrijke aanvullingen en toonde onderlinge verbanden aan. Het in 1843 gepubliceerde chemisch leerboek van Leopold Gmelin bracht nog meer onderlinge verbanden van groepen in beeld. De ordening in een systeem kreeg steeds meer vorm, inhoud en betekenis. Daarbij zijn namen van onderzoekers als Julius Lothar Meyer, William Odling en John Newlands genoemd, die vanuit hun werk bijdroegen. Het was in 1869 de chemicus Dmitri Mendelejew die erkenning kreeg voor het gepresenteerde systeem als basis.

ISBN 978-3-258-08268-4, “Die Elemente”, Philip Ball, Haupt Verlag, 2022, 224 pagina’s, € 36.