De kunst van het zien en de optische verwisseling

Met de expositie “Schaulust. Die Kunst des Sehens und des Täuschens” zette de Kunsthalle Krems een traditie voort met exposities over optische irritaties en de kunst van visuele manipulaties. In 2008 bleef de bijzonder aantrekkelijke expositie met veel beelden en apparaten voor lange tijd te bewonderen.

Täuschungsmanöver

Met ruim 70 kunstwerken van moderne kunstenaars toonde de Kunsthalle Krems in een overzicht de ontwikkelingen rondom de specifieke optische kunst sinds de 50-tiger jaren. Het historische fundament in de expositie wordt gevormd door één van de grootste en belangrijkste collecties op het vlak van de historische bloei van de optische media. Sinds de eerste vindingen van Leonardo da Vinci is de mens zich steeds meer gaan interesseren voor beeld en waarneming en merkte al snel dat er zo af en toe iets niet klopte in ons visuele waarnemingssysteem. Al snel kwamen er optische apparaten en optisch speelgoed op de markt. Na de camera obscura zagen we een ontwikkeling komen in kijkkasten en caleidoscopen. Al deze apparaten en veel ander wonderlijk optisch speelgoed is verzameld in de privé collectie van de Duitse regisseur en filmer Werner Nekes. Uit zijn waardevolle verzameling toont het museum aan de hand van ruim 200 stukken het creatieve werk van beroemde en vele onbekende mensen. Historische beeldapparaten, optische instrumenten en installaties, aquarellen, etsen, tekeningen, schilderijen, foto’s en films laten in een chronologische volgorde de ontwikkeling van de beeldcultuur zien en beleven. Ook het zogenoemde schaduwtheater, dat al meer dan 2000 jaar geleden ontstaan is in het Chinese Rijk, is het kijken meer dan waard. Bijzonder zijn de wisselbeelden op lenticulairplaten en jaloeziebeelden, de stroboscopische schijven en projecties met de beroemde toverlantaarn. Het vaste beeld kreeg zo af en toe een beweging en een vermakelijke voorstelling was er. De zogenoemde wonderkamers ontstonden in opdracht van vorsten en rijke personen. “Schaulust” toont vele voorbeelden uit de beroemde collecties van dit verschijnsel. De collectie Werner Nekes laat bezoekers tevens kennismaken met perspectieven, anamorfosen en panoramabeelden. De weg van het afzonderlijk getoonde beeld naar de film is leerzaam, inspirerend en boeiend in een scala van experimenten en opstellingen in beeld gebracht. Optische illusies, gezichtsbedrog, omkeerillusies en optische verwisselingen maken ruim deel uit van de museale opstellingen. Voor liefhebbers van optische illusies en de geschiedenis van de pré-cinema zijn enkele interessante boeken en catalogi beschikbaar in de museumwinkel. Ook zijn er zes videofilms van Werner Nekes te koop. “Schaulust” kwam mede tot stand in samenwerking met Kunsthalle Würth.

In combinatie met de unieke stukken uit de grote verzameling Werner Nekes zien de bezoekers vele moderne kunstwerken van hedendaagse kunstenaars, die op het gebied van optische kunst en kinetische kunst zijn gespecialiseerd en veel worden gewaardeerd door liefhebbers van kunst. In dit gedeelte van “Schaulust” brengt het museum de kunst van onder andere Josef Albers, Yaacov Agam, Max Bill, Marcel Duchamp, Max Ernst, Patrick Hughes, Gerhard Richter, Victor Vasarely, Andy Warhol en Ludwig Wilding in de kunst-stromingen concrete kunst en op-art. De werken behoren tot de collectie Würth. Het geheel is een zeer mooie expositie.

Kunsthalle Krems, Franz-Zeller-Platz 3, A-3500 Krems-Stein, www.kunsthalle.at.

Afb. 1 Een werk van Patrick Hughes

Afb. 2 Een ontwerp van Paul Baars

Afb. 3 Een werk van Ludwig Wilding