De merkwaardige kamer van Ames

In meerdere musea en in educatieve opstellingen in vele wetenschapscentra over de hele wereld staat een stevige en betreedbare gebouwde ruimte met scheve vloeren, wanden, ramen en deuren telkens in ruime belangstelling bij bezoekers. Deze typisch uitziende ruimtelijk gebouwde opstelling wordt in het algemeen de Kamer van Ames genoemd. Veelal maakt deze visuele attractie deel uit van een evenement of een expositie rondom het interessante thema Zien & Waarnemen.

Adelbert Ames II was een meester in het ontwerpen van 3dimensionale illusies

De Amerikaanse wetenschapper Adelbert Ames II (1880-1955) was een meester in het ontwerpen van driedimensionale optische illusies. Naar hem is een volledig vervormd geconstrueerde kamer vernoemd, die echter bij een bepaalde visuele waarneming heel normaal verschijnt. Mensen of objecten, die zich in deze kamer bewegen, veranderen op een verbazingwekkende wijze in grootte. De optische illusie van de Kamer van Ames functioneert verbluffend perfect, omdat wij waarnemen op basis van onze ervaring uit het verleden. Die ervaring zegt ons dat ruimten, ramen en deuren rechthoekig zijn en dat plafonds en vloeren horizontaal zijn. Met deze wetenschap en opgedane ervaringen kijken wij naar het wonder van de Kamer van Ames. Je gelooft je eigen ogen niet, dat mensen binnen enige seconden in grootte veranderen.

Ames droeg met zijn onderzoek bij aan de ontwikkelingen in de fysica, fysiologie, oogheelkunde, psychologie en was tevens een begaafd filosoof. Hij voltooide zijn universitaire studie “fysiologische optica” aan het Dartmouth College, werd er professor en bracht het tot wetenschappelijk directeur bij het Ooginstituut van Dartmouth. Veel onderzoek werd door hem verricht naar de aspecten van het binoculair zien. Uit dit specifieke onderzoek werden de wereld bekende Kamer van Ames, de Stoel van Ames en het Raam van Ames ontwikkeld.

Adelbert Ames Jr. werd geboren in Lowell in de Amerikaanse staat Massachusetts. Zijn belangstelling voor de psychologie van de visuele perceptie heeft hij zeker meegekregen van zijn vader. Na het afronden van zijn wetenschappelijke studies zou hij graag kunstschilder willen worden. Hij was sterk onder de indruk van de techniek en het resultaat van de kunst van het pointillisme van schilders als Pissarro en Seurat. Door opgebouwde vakkennis analyseerde hij deze interessante schildertechniek in relatie tot het kijkgedrag bij de waarnemer. Uiteindelijk heeft hij een levenswerk gemaakt van zijn onderzoek, publicaties en voordrachten over de bijzondere aspecten in de visuele waarneming.

Een korte periode werkte hij in zijn onderzoeken en beschouwingen naar kleur, perspectief en andere aspecten van het picturale in de schilderkunst samen met zijn zus Blanche Ames Ames (1878-1969). In de jaren vijftig van de vorige eeuw kwamen zijn perspectivische vondsten in de bekendheid en werden wereldwijd bestudeerd en gebruikt in onderzoek en opleidingen in de vakgebieden Visuele Perceptie en Psychologie van de Waarneming. Zijn beroemde en verbazingwekkende driedimensionale kamer wordt bij elke expositie of presentatie op het gebied van de visuele waarneming of optische illusies gedemonstreerd en verklaard en trekt altijd veel belangstelling.

Adelbert Ames II bouwde in 1946 zijn eerste bijzondere kamer naar een idee van de 19e eeuwse natuurkundige Hermann von Helmholtz. De vloer en meerdere wanden lopen scheef. Ook het schilderwerk en de verdere aankleding van de ruimte is zodanig scheef uitgevoerd, dat vanuit een bepaalde positie van de waarnemer alle perspectieflijnen recht lijken te lopen.

Bezoekers van het sfeervolle museum “Escher in Het Paleis”, het voormalige Paleis Lange Voorhout in Den Haag, treffen na hun rondgang langs de mooiste kunstwerken van de graficus Maurits C. Escher (1898-1972) op de bovenste verdieping een model van de Kamer van Ames aan. Door het spel van perspectief en manipulatie van het oog lijken kinderen veel groter dan hun ouders. Dat bijzondere moment wordt op verzoek op een prachtige herinneringsfoto voor later vastgelegd. Met de ervaringen van dit wonderlijke spel van gezichtsbedrog krijgen vele prenten van Maurits C. Escher nog meer waardering bij jong en oud. Museum Escher in Het Paleis vindt u aan het Lange Voorhout 74 in Den Haag en is vooraf bereikbaar via de website www.escherinhetpaleis.nl of via telefoon 070 427 77 30.

Ook in de filatelie lieten ontwerpers zich meerdere malen inspireren door het perspectivisch spel van lijnen en vlakken. Door het toepassen van dit optische fenomeen verscheen aan de hand van de Zweedse kunstenaar Oscar Reutersvärd een serie postzegels met afbeeldingen van onmogelijke figuren.