De ontwikkeling en invloed van schaduw op waarnemen

Schaduwen en silhouetten hebben al eeuwenlang een magische uitstraling, culturele betekenis, vorm en inhoud, suggereren spanning en sensatie, beïnvloeden flora en fauna en zorgen voor plezier en ontspanning. Door een uitgebreide literatuurstudie is het auteur Tim Otto Roth gelukt de geschiedenis van het ontstaan, gebruik en de invloed van schaduwen en silhouetten te beschrijven en in beeld te brengen. In de culturele en kunstgeschiedenis is de rol van dit bijzondere beeldmedium goed zichtbaar en door de auteur helder in kaart gebracht.

Körper. Projektion. Bild - Eine Kulturgeschichte der Schattenbilder

Ook de toepassing van schaduw in de huidige multimediale beeldcultuur is in de studie meegenomen. Het resultaat van de uitgebreide studie is weergegeven in een stevig document voor gebruik door docenten en studenten kunstgeschiedenis en voor iedereen met interesse in de kunst van het zien en waarnemen en het maken van beeldende kunst, video, film en foto’s. De auteur komt tot bijzondere conclusies over de invloed van schaduwen op kunst en de culturele ontwikkelingen van beeldvormende methoden in de wetenschap en techniek. Magisch zijn bijvoorbeeld schaduwen die ontstaan bij röntgenopnamen, die weer inspiratiebron werden voor foto-grafen als Man Ray. Er ontstond zelfs een nieuwe fotografische kunstvorm van schaduwgrafisch tweedimensionaal fotowerk.

Voor het samenstellen van dit uitgebreide boekwerk maakte de auteur gebruik van een geweldige hoeveelheid beeld en tekstbronnen met accenten op de geschiedenis van de beeldcultuur vanaf de 19e eeuw tot aan het heden. Vanaf het ontstaan van de fotografie en later van de film en video is het mogelijk geworden om fotografische opnamen te reproduceren en op afstand te bespreken met meerdere personen. Wel is daardoor het toevallige en magische karakter van de schaduw op de achtergrond geraakt. Op een vraag of het gebruik van röntgenbeelden van personen esthetisch verantwoord is ontstond na de ontdekking van de röntgenstralen en het gebruik door kunstenaars. De auteur bespreekt de vraag overigens uitvoerig in het speciale hoofdstuk “Röntgen en de esthetische gevolgen ervan in de wetenschap en kunst”.

De ontdekking van X-straling door W.C. Röntgen in 1895 zorgde al snel ook voor artistieke confrontaties tussen ruimte, lichamen en schaduwen.

Met de inhoud van dit prachtige document voegt de auteur een hoofdstuk over schaduw en silhouet toe aan de kunstgeschiedenis. Natuurlijk is het verschijnsel van schaduw waarschijnlijk zo oud als het ontstaan van onze aarde. Over dit natuurverschijnsel is zelfs al veel gepubliceerd in geschriften in de tijd van de Griekse beschaving. In een inleiding op de inhoud van dit studieboek schrijft de auteur over die verrassende fenomenen en beeldwisselingen op de wand van een grot, waarin de zon vrij spel had.

Het hoofdonderwerp is behandeld in acht hoofdstukken, waarin de lezer met nagenoeg elk onderdeel van zwart/wit en kleur schaduw en silhouet kennis maakt. Daarbij is er tevens bijzondere aandacht voor het kunstzinnige werk van Man Ray, die experimenteerde met fotogevoelig materiaal en zijn methode van Rayografieën. Ook de kunstzinnige schaduwopnamen van László Moholy-Nagy worden in de kunstwereld zeer gewaardeerd. Het boek sluit af met een trefwoordenregister.

ISBN 978-3-7705-5958-9, “Körper. Projektion. Bild - Eine Kulturgeschichte der Schattenbilder”, Tim Otto Roth, Wilhelm Fink Verlag, 2015, 528 pagina’s.