De visuele kracht van een illustratie

Het ontwerpen en realiseren van illustraties van voorstellingen, gebeurtenissen, veronderstellingen, ontdekkingen, berekeningen en visuele waarnemingen is al duizenden jaren een kunst, die door velen werd beoefend. De vele bewaard gebleven illustraties van onderzoekers, wetenschappers, kunstenaars, architecten en illustratoren zijn veelal inspiratiebronnen voor vermaak of nadere beschouwingen en bestuderingen. Het goed verzorgde en rijk geïllustreerde lees- en leerboek “The Power of Images in Early Modern Science” geeft een schat aan historische illustraties en interessante beschrijvingen over deze juwelen uit de vroege periode van wetenschap en techniek.

The Power of Images in Early Modern Science

Op initiatief van het bestuur van de European Science Foundation vond een congres plaats over het gebruik van illustraties in vroegere wetenschappelijke verhandelingen en publicaties. Het bestuderen van deze verhandelingen levert telkens een nieuwe kijk op de enorme en unieke inspanningen van de respectievelijke wetenschappers en illustratoren. Door een bundeling van alle voordrachten, gehouden tijdens het genoemde congres, is dit zeer geslaagde boek ontstaan. De samenstellers bieden de verzamelde wetenswaardigheden aan in vijf gedeelten. Het eerste gedeelte richt zich op de ontwikkelingen in de mechanica, de kogelbaan, de scheepsarchitect en mechanische constructies.

Het is vooral het werk van Leonardo da Vinci dat uitvoerig is besproken. Het tweede gedeelte beschrijft het gebruik van illustraties van en voor astronomische waarnemingen. Het derde gedeelte staat in het teken van de flora en fauna en het illustreren van teksten in een periode tussen 1500 en 1700. Ook de schatten uit de oceaan zijn veelvuldig in beeld gebracht. Het vierde gedeelte neemt de lezer mee naar de visuele wereld van Copernicus en laat vele tekeningen van zijn voorgangers zien.

Indrukwekkend zijn de platen waarop Galileï en Copernicus samen zijn afgebeeld. Bijzondere aandacht gaat uit naar de tekeningen van astronoom Edmond Halley. Het geschiedenisboek over het gebruik van illustraties door de eeuwen heen sluit af met voorbeelden van illustraties voor encyclopedieën en vroegere studieboeken. Ook laten de auteurs stroomschema’s en schematische structuren zien, die al in de 16e eeuw volop werden ontwikkeld. Het bespreken van Raphael’s prachtige schilderij “De school van Athene”, met onder andere de groep filosoferende en demonstrerende personen Archimedes, Pythagoras, Aristoteles en Plato, maakt het geheel compleet en aantrekkelijk voor studenten kunstgeschiedenis en geïnteresseerden in de geschiedenis van Wetenschap, Kunst en Techniek.

ISBN 3 7643 2434 1, “The Power of Images in Early Modern Science”, Wolfgang Lefèvre, Jürgen Renn en Urs Schoepflin, Birkhäuser Verlag, 2003, 308 pagina’s.