Een georganiseerde kunstenaarsreactie

Met de aangrijpende expositie “1937” brengt de Kunsthalle Bielefeld een zeer bijzondere gebeurtenis in de Duitse kunstgeschiedenis in beeld. In 1937 vond een uiterst schokkende gebeurtenis in de kunstenaarswereld plaats als reactie op de verschrikkingen in de plaats Guernica in Spaans Baskenland (Baskisch: Gernika) in hetzelfde jaar. Het stadje werd 70 jaar geleden door Duitse bommenwerpers drie kwartier lang met bommen bestookt. Als reactie op deze vernietiging schilderde Picasso het wereldberoemde kunstwerk Guernica. De internationale reactie op de gebeurtenis en de opmars van het regime in Duitsland is enorm. Er ontstaan op de gehele wereld zeer veel kunstuitingen en andere vormen van beelduitingen.

1937. Perfektion und Zerstörung

Het culturele leven werd streng gecontroleerd en veel schilders mochten geen vrij werk meer op de markt brengen. Tientallen tot zelfs honderden directeuren, curatoren en medewerkers van kunstorganisaties, musea en kunstinstituten werden aan de kant gezet. Er werd regelmatig aangezet tot vernietiging van kunst en bepaalde kunstenaars moesten kunst in opdracht realiseren. De propagandamachine van een nieuwe machthebber draaide op volle toeren. Geweldige kunsttentoonstellingen vonden plaats met “besmette” kunst met ruim 2 miljoen bezoekers. Tot december 1937 werd het werk van meer dan 1400 kunstenaars in beslag genomen. Alleen al van Emil Nolde werden 1063 werken meegenomen. Maar ook 750 van Karl Schmidt-Rottluff, 655 van Ernst Ludwig Kirchner en 681 van Max Beckmann.

Een geweldige slachting in het Duitse cultuurbezit. In de jaren rondom 1937 ontstond er ook een geheel nieuwe vorm van kunst op schilderijen, affiches, foto’s, tijdschriften en op omslagen van boeken.
Bepaalde kunststromingen gebruikten de beeldvormingen als politiek instrument om daarmee een protest te laten zien en de toeschouwer te waarschuwen voor het onheil dat dreigde te komen. Door de bijzondere samenstelling van de kunstexpositie is een bezoek waardevol voor liefhebbers van kunstgeschiedenis en de ontwikkeling van kunst in een land waarin de vrijheid van meningsuiting en het realiseren van kunst verboden wordt. Het team van samenstellers onder leiding van Thomas Kellein hebben gezorgd voor een concept met 400 schilderijen, sculpturen, foto’s, films en tekeningen uit ruim 140 musea en privé-verzamelingen. De kunst van ruim 180 kunstenaars uit Duitsland, Engeland, Spanje, Frankrijk, Italië, Rusland en de USA toont het beeld van de kunstuitingen rondom 1937.

Imaginair Portret van D.A.F. de Sade, 1938, The Menil Collection, Houston, © Man Ray Trust, Parijs / VG Bild-Kunst, Bonn 2007

De zeer mooie catalogus bij de leerzame tentoonstelling met een rijke schakering aan prachtige kunstwerken en boeiende tijdsbeelden beschrijft alle facetten uit de geschiedenis van de Duitse kunst rondom 1937. Zowel over de kunstenaars als over de werken vindt de lezer alle informatie en een beeld van één of meer werken. Het werk van onder andere Beckmann, Dalí, Ernst, Bill, Kandinsky, Kirchner, Klee, Léger, Magritte, Man Ray, Matisse, Miró, Picasso en Picabia is te bewonderen.

ISBN 978 3 8030 3319 2, “1937. Perfektion und Zerstörung”, Thomas Kellein, Ernst Wasmuth Verlag, 2007, 528 pagina’s.

Kunsthalle Bielefeld, Artur-Ladebeck-Strasse 5, D-33602 Bielefeld, www.kunsthalle-bielefeld.de.