Een romantische revolutie in werk van Johann Tischbein (1)

In een prachtige en fascinerende tentoonstelling brengt het Rijksmuseum Twenthe tot en met 19 januari 2020 onder de titel “Johann Friedrich August Tischbein en de ontdekking van het gevoel” kunstwerken van deze pionier van de romantiek. Door zijn bijzondere stijl van schilderen werd Johann Friedrich August Tischbein (1750-1812) in zijn tijd een bekende Duitse portretschilder, die vorsten en vooraanstaan-de burgers in Duitsland en Nederland en in andere landen vereeuwigde.

Johann Friedrich August Tischbein en de ontdekking van het gevoel

Hij deed dat op een vernieuwende en gewaardeerde manier. De mannen, vrouwen en kinderen die hij portretteerde zijn opvallend losjes en ongedwongen weergegeven. Hij schilderde vrouwen in innige omhelzing met hun kind; mannen die de beschouwer ongedwongen aankijken; vorsten en patriciërs die opvallend losjes in de vrije natuur zijn afgebeeld. Tischbein maakt ze tot individuen en brengt ze in contact met de hen omringende natuur.

De aandacht die Tischbein (1750-1812) had voor menselijke gevoelens was een teken van de tijd waarin hij leefde en werkte. In navolging op de inhoud, betekenisvolle strekking en invloed van teksten in de geschriften van de Franse filosoof Jean-Jacques Rousseau kregen vele schrijvers, denkers en verlichte burgers aan het eind van de 18e eeuw een toenemende belangstelling voor hun gevoelsleven.

Postzegelverzamelaars worden regelmatig verrast door afbeeldingen op postzegels, die aansluiten op het gekozen verzamelthema of op de algemene belangstelling voor specifieke onderwerpen. Het plaatje op beide postzegels geeft een beeld van het originele schilderij “Goethe in de Campagne”, dat is geschilderd door Johann Heinrich Wilhelm Tischbein in 1787 (een neef van Johann Friedrich August). Johann Heinrich Wilhelm wordt ook wel de zogenaamde “Goethe-Tischbein” genoemd).

Zij verlangden naar een zekere mate van “echtheid” en “natuurlijkheid”. Dat is de werkelijke essentie van de romantiek. Zelfs J.W. von Goethe was een van de bewonderaars van Rousseau. Toen Johann Friedrich August Tischbein werd geboren tijdens een kort verblijf van vader en moeder Tischbein in 1750 in het Nederlandse Maastricht. Zijn vader Johann Valentin had namelijk een opdracht om op levensgrote portretten negen militaire oud-gouveneurs van de vesting Maastricht te portretteren voor een bijzondere galerie. (Wordt vervolgd).

ISBN 978-94-6262-244-9, “Johann Friedrich August Tischbein en de ontdekking van het gevoel”, Josien Beltman en Paul Knolle, Waanders Uitgevers, 2019, 128 pagina’s.

Rijksmuseum Twenthe, Lasondersingel 129-131, NL-7514 BP Enschede, www.rijksmuseumtwenthe.nl.