Eerste foto's Amsterdam uit een periode van 1845-1875

Volgens de samenstellers van de expositie “De eerste foto’s van Amsterdam 1845 - 1875” is Amsterdam na Rome en Venetië de meest afgebeelde stad ter wereld.

De eerste foto's van Amsterdam 1845-1875

Rond 1840 kwam er de dimensie van fotografie bij en gingen steeds meer binnen- en buitenlandse bezoekers van deze fotogenieke stad objecten, situaties en gebeurtenissen op de gevoelige plaat vastleggen. Een van de eerste fotograferende internationale bezoekers was Benjamin Brecknell Turner in 1857. Andere fotograferende pioniers uit die tijd zijn Eduard Isaac Asser, Pieter Oosterhuis, Jan Adriaan van Eijk en Jacob Olie. De expositie presenteert een breed overzicht van foto’s uit de beginperiode van de fotografie van Amsterdam. Uit het bezit van het Stadsarchief Amsterdam en uit fotocollecties in binnen- en buitenland is het mooiste wat er bewaard is gebleven bij elkaar gebracht. De eerste fotografen van Amsterdam zagen rond 1850 een verarmde stad die nog teerde op een roemrijk verleden, een schone slaapster uit de Gouden Eeuw. De vooruitgang na 1860 is zichtbaar in de beeldverslaglegging van grote bouw- en infrastructurele projecten en beelden van nieuwe initiatieven op het gebied van onderwijs, kunst en cultuur. In deze periode worden er ook schuchtere schreden gezet op het gebied van nieuwsfotografie. Voor het eerst zijn deze foto’s die verspreid zijn geraakt over de hele wereld, bij elkaar te zien. De expositie biedt een staalkaart aan uiteenlopende fotografische technieken en toepassingen zoals fotoalbums, stereofoto’s, souvenir- en reisalbums, nieuwsfoto’s en stadsgezichten. Een bijzondere plaats is gemaakt voor zestien grachtgezichten die de Britse waskaarsenfabrikant en landschapsfotograaf Benjamin Brecknell Turner in 1857 maakte. In de binnenstad zijn Turner’s foto’s op diverse locatie te bewonderen op grote billboards. Voor omwonenden, voetgangers en andere weggebruikers levert dat een fascinerende historische ervaring op. Het heden en verleden in één oogopslag door in totaal 15 foto’s. Bij de expositie verscheen een mooi fotoboek. Turner nam voor zijn fotocomposities vaak oudere voorbeelden van schilderijen als uitgangspunt. Vroegere middeleeuwse grachtjes zijn gedempt en staan nu vol met moderne auto’s of worden elke dag gevuld door drukke tramlijnen. De 15 billboards geven een indrukwekkende afbeelding van de historische ontwikkeling op het netvlies van de toeschouwers.

In het omvangrijke fotoboek en tevens de catalogus van de expositie geven auteurs in meerdere artikelen een interessant beeld over de start en de ontwikkelingen van de fotografie met in het eerste artikel de echte eerste foto’s in Amsterdam gemaakt door Eduard Isaac Asser. Het tweede artikel laat de foto’s zien van amateurfotografen en hun stad. We maken dan ook kennis met 3D-foto’s “stereoskopische gezigten” uitgegeven door A. Jager en thans in het bezit van verzamelaar Wim van Keulen. In het gedeelte “Stadsgezichten voor de stereoscoop” maken we uitgebreid kennis met de betekenis van stereofotografie in de verkoop van mooie foto’s van de stad. Bekend van zijn stereoscopische opnamen is Pieter Oosterhuis. De catalogus bevat veel voorbeelden van de unieke 3D-foto’s. Foto’s van grote industriële projecten, als de aanleg van het Noordhollands kanaal, het Paleis voor Volksvlijt, Oranjesluizen, Oosterdok en het Frederiksplein laten de bouwvlijt van Amsterdam op foto’s zien. Op 6 oktober 1874 namen burgermeester en wethouders van Amsterdam het besluit vier foto’s aan te kopen van Pieter Oosterhuis, ter bewaring in het Stadsarchief. Daarmee werd een begin gemaakt met de opbouw van een grote fotocollectie. Het fotodocument sluit af met een overzicht van alle beschikbare biografieën over de Amsterdamse fotografen en de fotografen waarvan het Stadsarchief een collectie heeft aangelegd. De expositie vond plaats in 2010 in het Stadsarchief.

ISBN 978-90-6868-537-4, “De eerste foto’s van Amsterdam 1845-1875”, Anneke van Veen, Uitgeverij Thoth, 2010, 193 pagina’s.

Stadsarchief Amsterdam, Vijzelstraat 32, NL-1017 HL Amsterdam, www.stadsarchief.amsterdam.nl.