Expositie over illusies toont fenomeen optische bedrog

Met de thematische expositie “Illusies - Bedrog van onze zintuigen” presenteerde het Audioversum in Innsbruck (A) een jaar lang een educatieve en interactieve tentoonstelling over de verschijnselen, de mogelijke invloeden ervan op het verwerken van onze waarneming en het ontstaan van sensaties en neurologische reacties.

Audioversum in Innsbruck

De expositie werd zeer goed gewaardeerd door de vele bezoekers. De samenstellers zorgden er tevens voor dat bezoekers ook kennis konden maken met de sterke relatie tussen onze visuele waarneming en ons gehoor. In het Audioversum ScienceCenter staat namelijk ons gehoor centraal. In de opstellingen zorgden objecten, afbeeldingen en experimenteerstations voor opwinding en verwarring en speelden met onze voorstellingen van ruimte en beweging, kleuren en vormen.

Bezoekers konden hun grenzen in de visuele waarneming ervaren en de samenhang tussen horen en zien ontdekken. Beweegt het beeld in de afbeelding werkelijk? Is de kleur van het beeld rood of groen? Het menselijk brein is continu bezig met het vergelijken, interpreteren en ordenen van waarnemingsimpulsen. De opgedane ervaringen spelen daarbij een belangrijke rol. Wijken nieuwe waarnemingen daarvan af dan vindt een interne vergelijking plaats, treedt er meestal een correctie op en ontstaat er spontaan een optische illusie.

Ons brein ‘zoekt’ naar een acceptabele oplossing. Soms wordt de optische afwijking niet opgemerkt. Pas na een waarschuwing of een uitleg is er een visuele verrassing en een nieuwe ervaring. De thematische expositie toonde bezoekers onder andere bijzondere aspecten van het visuele systeem en liet hen kennismaken met unieke verbanden en samenwerkingen tussen onze zintuigen bij bijzondere belevenissen, omstandigheden en situaties waarin wij ons kunnen bevinden. Het concept van de expositie bevatte 41 objecten en afbeeldingen en gaf daarmee een perfecte inleiding op het thema Illusie.

Voorbeelden van expositiestukken met illusies.

Nieuw in dergelijke exposities is het gebruik van 3D-simulatie door het toepassen van een Virtual-Reality-Bril (de Oculus Rift 2). Daarmee kunnen machtige beeldindrukken in driedimensies gerealiseerd worden. Een unieke combinatie voor Oostenrijk is het zogenoemde holle masker in de vorm van een beeltenis van Sigmund Freud, de wereldberoemde Oostenrijkse psycholoog en stichter van de psychoanalyse, en het verschijnsel van een optische bedrog, dat ontstaat bij het al kijkend langslopen. De beeltenis van Freud verschijnt als een bol object, draait mee en blijft de langslopende bezoeker voortdurend aankijken. Soms is het bolle gezicht weer een hol gezicht! De verrassing voor bezoekers is fascinerend.

Veel belangstelling is er altijd voor draaiende schijven met de wonderlijke illusionistische en ruimtelijke verschijnselen. Het zogenoemde Thatcher-effect werd gedemonstreerd met een bewerkt portret van de beroemde filmster Marilyn Monroe. De dubbelzinnigheid in voorstellingen is een lastig onderwerp om te demonstreren zonder een toelichting of aanwijzing. Het kiepeffect in de voorstelling speelt een belangrijke rol in een demonstratie en het ervaren van deze vorm van optische illusies.

In de opstelling voor het spel met dit kiepeffect ziet men ogenschijnlijk een gezicht, omgeven door een Venetiaans masker. Kijkt men enige tijd naar de afbeelding dan zal de kijker een tweede gezicht zien en wordt een kussend paar ervaren. Het brein krijgt geen eenduidige informatie omdat er kennelijk twee interpretaties mogelijk zijn. Ziet de kijker beide figuren dan wordt er continu gewisseld van beeld. Opvallend is het feit dat de mens beschikt over bepaalde filters. Deze natuurlijke filters voorkomen chaotische toestanden in het brein en filteren kleuren. Inmiddels is in het Audioversum een nieuwe thematische tentoonstelling over kleur ingericht.

Audioversum ScienceCenter, Wilhelm-Greil-Straße 23, A-6020 Innsbruck, www.audioversum.at.