Filatelistische aandacht voor: Optische & Visuele Illusies (4)

Bij sommige bijzondere afbeeldingen kan het gebeuren dat de waargenomen beelden spontaan wisselen of bewegen. Het oog is dan niet meer stil te krijgen en er is snel sprake van een flip-flop- of kiepeffect. Dit zogenoemde kiepeffect kan door bepaalde perspectivische lijnen in de voorstelling sterk geaccentueerd worden. Slechts een enkele afleiding in het kijken naar een ruimtelijke voorstelling in de afbeelding geeft al snel een ander plaatje te zien.

Optische en visuele illusies en andere fenomenen

In afgebeelde voorstellingen op postzegels zijn enkele veel voorkomende “boven of onder” verschijnselen weergegeven. Met enige regelmaat worden dergelijke bijzondere ontwerpen ook gebruikt als illustratie in boeken, publicaties en tijdschriften en bij reclamematerialen. Omdat het boven-onder verschijnsel verrassende effecten oproept maken ook ontwerpers van postzegels gebruik van deze fascinerende optische grapjes.

Meerdere ontwerpen geven een selectie van optische verschijnselen op postzegels uit de postzegelcollecties van Optische Fenomenen. Binnen het verzamelthema optische fenomenen op postzegels zijn er meerdere geldige postzegels ontworpen en in de handel gebracht. Op bijvoorbeeld de postzegel uit Uruquay is de voorstelling volledig omkeerbaar. Toch is er voor de oplettende verzamelaars een heel klein verschil te ontdekken.

Slechts een jaartal en de naam van de ontwerper verraden het verschil. Ook de postzegels met een klein stapeltjes kubussen zorgen voor verrassingen. Door het geringe aantal kubussen en de donkere vlakken treedt het kiepeffect niet direct op en moet de kijker wat oefenen. Op de postzegel van Finland is er zelfs sprake van verschillende kiepeffecten.

Ook Josef Albers heeft in zijn kunstzinnige ontwerpen veelvuldig gebruik gemaakt van dit optische beeldeffect. In de serie Bauhaus ontwierp hij een postzegel met een sterk wisselend effect in een boven-onder voorstelling. Een perspectivische verwisseling is goed zichtbaar in de ruimtelijke voorstelling op de postzegel van Syrië. Het op deze manier verzamelen van postzegels geeft een extra visuele dimensie aan een zegelcollectie. (Wordt vervolgd).