Filatelistische aandacht voor: Sextant (2)

De sextant is een veel gebruikt navigatie-instrument voor nautische toepassingen voor het bepalen van de verticale hoek tussen een hemellichaam en de horizon. Wanneer de verticale hoek, de datum en het tijdstip van de dag bekend zijn, kan de meridiaan worden berekend en is daarmee de positie in oostwest-richting op het aardoppervlak bepaald.

Landmeten was in de 17e eeuw een snel groeiende activiteit.

De meest nauwkeurige bepaling verkrijgt men door de zon te schieten tijdens zijn culminatie, om 12 uur zonnetijd, wanneer de zon zijn hoogste punt heeft bereikt. Er worden ook andere referentiepunten gebruikt voor het bepalen van de positie van de waarnemer. De sextant is een verdere ontwikkeling van de octant, eveneens een navigatie instrument.

De sextant is volgens publicaties uit de geschiedenis rond het jaar 1730 onafhankelijk van elkaar uitgevonden door de Britse wiskundige John Hadley (1682-1744) en door de Amerikaanse uitvinder Thomas Godfrey (1704-1749). Door een hoge betrouwbaarheid kon de sextant, met het kwadrant en de octant als voorlopers, het astrolabium en de Jacobsstaf voor de navigatie vervangen.

Deze optische meetinstrumenten werden voornamelijk toegepast voor navigatiedoeleinden op zeeën en oceanen. De Jacobsstaf is een hoekmeetinstrument uit de 14e eeuw, waarmee men hoeken kan meten en daarmee de afmetingen van bouwwerken en is natuurlijk ook te gebruiken voor nautische navigatie. Het astrolabium was na de uitvinding in de 4e eeuw ruim 1200 jaar lang het voornaamste instrument voor navigatie.

Maar ook na de introductie van de sextant werd het astrolabium nog in verschillende basisuitvoeringen gemaakt en gebruikt. Het kwadrant ging als navigatie-instrument vooraf aan het astrolabium. De eenvoudige uitvoering van de Jakobsstaf is afgeleid van de Al-Kemal-plaat, die al werd gebruikt door Arabieren. Het landmeten was in de 17e eeuw een snel groeiende activiteit, die door landmeters werd uitgevoerd. Zij maakten in het algemeen gebruik van de Jakobsstaf. Alle hiervoor aangegeven instrumenten zijn in het algemeen vanuit de hand bedienbaar. (Wordt vervolgd).