Filosoof op zoek naar relatie tussen kunst en waarneming

Om de 100e geboortedag van de filosoof Maurice Merleau-Ponty (Rochefort-sur-Mer, 14 maart 1908 - Parijs, 3 mei 1961) een bijzonder blijvend karakter te geven is het informatieve en uiterst leerzame boek met artikelen over zien, waarnemen en kunst vanuit de filosofische benadering verschenen. De auteurs, die bijdragen aan de inhoud ervan hebben geschreven, zijn op één of andere wijze aanhangers van de filosofie van Maurice Merleau-Ponty. Na zijn middelbare school in Parijs, lycée Louis-le-Grand, ging hij naar de École normale supérieure eveneens in Parijs.

Kunst.Bild.Wahrnehmung.Blick

Dit was in de tijd dat ook de latere filosoof en schrijver Jean-Paul Sartre hier op school zat. Maurice studeerde af in de filosofie. Hierna werd hij hoogleraar in Chartres, in Lyon en Parijs aan de Sorbonne. Merleau-Ponty’s filosofie wordt gerekend tot het domein van de fenomenologie. In één van zijn belangrijke werken “Phénoménologie de la Perception" (1945) komt onder andere naar voren dat waarneming als uitgangspunt moet worden gezien in de filosofie, als een eigen actieve dimensie. Zijn hang naar de fenomenologie is goed zichtbaar in de artikelen in het lees- en leerboek. De fenomenologie is een stroming in de filosofie die uitgaat van de intuïtieve en directe ervaring van fenomenen, om dan hieruit de essentiële eigenschappen van ervaringen en de essentie van wat men ervaart probeert af te leiden en stamt uit de School van Brentano. De hedendaagse cognitiewetenschappers als Oliver Sacks en Antonio Damasio tenderen naar een bewustzijns-denken zoals dat bij Merleau-Ponty ook terug te vinden is.
Meerdere kunstenaars denken voor een deel als filosoof Merleau-Ponty, passen dat toe in hun kunst en laten dat blijken in privétoelichtingen op hun kunstwerken en hun oeuvre, zoals kunstenaars Bill Viola, Frank Stella en Robert Rauschenberg. De filosoof Merleau-Ponty is de geschiedenis ingegaan als denker van het zichtbare en onzichtbare. De zogenoemde jubileumuitgave legt niet alleen zijn gedachtegoed vanuit verschillende perspectieven vast, maar stimuleert aanhangers, deskundigen en geïnteresseerden zijn door een vroege dood onderbroken gedachtegang zinvol en productief door nieuwe analysen van deze complexe thematiek voort te zetten. In een uitgebreide inleiding op een schat aan afzonderlijke benaderingen over het werk van Merleau-Ponty, schrijft één van de twee samenstellers van het studieboek dat Merleau-Ponty geen expliciete theorie over het beeld heeft ontwikkeld, maar dat schilderkunst meer een creatieve uiting is van de leidraad door een labyrint van de visuele verschijnselen. Na het lezen van dit boek heeft men een verfrissende kijk op de aspecten van kunst, voorstelling en waarneming en de invloed van filosofie.

ISBN 978-3-7705-4619-0, “Kunst.Bild.Wahrnehmung.Blick”, Antje Kapust en Bernhard Waldenfels, Wilhelm Fink Verlag, 2010, 268 pagina’s.