Geschiedenis van 400 jaar astronomische telescopen

Op 25 september 1608 reisde lenzenmaker Hans Lipperhey uit Middelburg naar Den Haag om bij Prins Maurits van Nassau een patent op zijn vondst van een verrekijker aan te vragen. De door hem geconstrueerde optische kijker kon echter eenvoudig worden nagemaakt, waardoor aan hem het patent werd geweigerd.

400 Years of Astronomical Telescopes

Het nieuws van de presentatie van een optische kijker ging als een lopend vuurtje door de wereld van geleerden en zakenlieden en bereikte heel snel Galileo Galilei. Het lukte hem binnen een jaar een telescoop te ontwerpen en te bouwen op basis van de principes van de Nederlander Hans Lipperhey. Zijn kijker werd wereldberoemd en zette in die tijd de astronomie volledig op z’n kop. Alles ging vanaf dat moment geheel anders en werden er steeds nieuwe vondsten gedaan aan de hemel. Om de uitvinding te vieren, die volgens het geschiedenisboek 400 jaar geleden in ons land plaatsvond, vond in het najaar van 2008 in het gebouw van het Europese Ruimtevaart Centrum ESTEC te Noordwijk het internationale symposium “400 Years of Astronomical Telescopes” plaats. De hoogtepunten uit deze meeting zijn weergegeven in een omvangrijk en waardevol studieboek, dat onder dezelfde titel recent is verschenen en een CD bevat.

Op deze CD staan de uittreksels van de voordrachten tijdens het symposium en de teksten en illustraties van de posterpresentaties. Alle artikelen en lezingen in het boek zijn geschreven en voorgedragen door vooraanstaande wetenschappers en medewerkers van de Universiteit Leiden. De inhoud is daardoor zeer geschikt voor professionele astronomen en iedereen die interesse heeft voor de geschiedenis, de wetenschappelijke en de technologische ontwikkelingen van de astronomie en de bijbehorende optische instrumenten en optische meettechnieken. Het symposium werd mede mogelijk gemaakt dankzij een samenwerking tussen de Leidse Sterrenwacht, Universiteit Leiden, ESTEC en vele internationale sponsoren. Het boek verscheen tevens ter gelegenheid van het Internationale Jaar van de Astronomie.

De redactie van dit referentiewerk koos voor een indeling in de categorieën:

• Historie van optische telescopen

• Historie van niet-optische telescopen

• Diverse aspecten en projecten

• Principes telescoop technologie

• Politieke en sociologische aspecten

• Perspectieven voor nieuwe telescopen.

Binnen elke categorie geven auteurs een gedetailleerd beeld over het onderwerp vanuit eigen kennis, ervaring en visie. Merkwaardig genoeg claimen meerderen de uitvinding van de telescoop sinds het gebeuren in Den Haag in 1608. In ons land zijn dat naast Hans Lipperhey ook nog Sacharias Janssen en Jacob Metius en in Italië zijn dat Giambaptista della Porta en Raffaello Gualterotti. Ook is er sprake van een onbekende brillenmaker uit de regio van Barcelona en zelf Galileo claimt de uitvinder te zijn van de optische kijker. Het begon allemaal met de fabricage van brillenlenzen. Het is bekend dat meerdere onderzoekers experimenteerde met glazen om daarmee objecten dichterbij te halen. De geschiedenis is boeiend beschreven en zal lezers veel kennis opleveren.

ISBN 978-90-481-2232-5, “400 Years of Astronomical Telescopes”, Bernhard Brandl, Remko Stuik en Jeannette Katgert-Merkelijn, Springer Verlag, 2010, 515 pagina’s.

Afb. 2009 was het jaar van postzegels met telescopen.