Het Droste-effect zorgt voor veel fascinerende ontwerpen

Ontwerpers van reclameuitingen en verpakkingen voor Droste cacao van het oer-Hollandse bedrijf Droste Nederland te Vaassen creëerden een verrassend visueel effect op haar verpakkingen, dat inmiddels wereldbekend is geworden als het Droste visuele effect. Droste is de leverancier van cacaoproducten sinds 1863. Het chocolademerk Droste mag dan bekend geworden zijn door dit zogenoemde Droste-effect, een repeterend visueel effect, maar ook bij verzamelaars van Droste verpakkingen in diverse materialen, artikelen en serviezen.

Uit Italië is afkomstig het “Droste Effect Magazine”.

Op de bekende blikken- en kartonnenverpakkingen met cacaopoeder van Droste is een ouderwets geklede verpleegster afgebeeld die een dienblad vasthoudt met daarop een kopje en een pakje cacao, waarop dan weer dezelfde afbeelding staat, waarop dan ook weer hetzelfde staat, zelfs tot in het oneindige. Het unieke ontwerp voor Droste is uitgevoerd in de zogenoemde recursieve schilderkunst, waarin een afbeelding of een constructie één of meerdere kleiner wordende kopieën van zichzelf bevat, op een plaats waar een soortgelijk beeld realistisch zou kunnen verschijnen in een schijnbaar oneindige reeks.

Het repeterende verkleinende visuele beeld door het Droste-effect kan in principe oneindig lang worden voortgezet. Visueel zal deze verkleining zijn grens bereiken door nog net zichtbare resolutie van de afbeelding. Zo klein kunnen wij niet meer tekenen, maar dankzij computeranimaties is het mogelijk om wel heel ver in het oneindige te komen. Inmiddels zijn er voorbeelden bekend in de literatuur en op internet. Het bekendste voorbeeld in de dagelijkse praktijk is het merkwaardige beeld dat je krijgt wanneer men zich voor en achter in een spiegel ziet, waardoor men zijn beeld oneindig vaak en ver waar kan nemen.

Het tijdschrift Thema van de “Nederlandse Vereniging voor Thematische Filatelie” 5/2017 bevat een artikel over het Droste-effect op postzegels.

Bij het “echte” Droste-effect is de kleiner wordende herhaling van de afbeelding of de constructie steeds hetzelfde. Meerdere soortgelijke herhaalde afbeeldingen lijken veel op het Droste-effect, maar hebben in het ontwerp van de afbeelding of beeldconstructie toch een iets andere opbouw. In het algemeen wordt dan gesproken over een “quasi” Droste-effect. In ontwerpen voor reclamecampagnes of verpakkingen komen slechts zelden Droste-effecten in beeld.

Ontwerpers van tijdschriften, boekomslagen en andere publicaties willen nog wel eens kiezen voor een specifieke toepassing van een recursieve afbeelding of beeldconstructie. In de filatelie worden de verzamelaars vaker verrast op postzegels met een Droste-effect in de afbeelding of op afbeeldingen in uitvoeringen met een quasi-Droste-effect en met beeldeffecten van beeldherhalingen die in grootte gelijk blijven of die in grootte telkens een beetje kleiner of zelfs in beeld groter worden. De thematische postzegelcollectie heeft daarmee meer inhoud en op basis van persoonlijke invullingen extra verzamelvreugde.

Uit Italië is afkomstig het “Droste Effect Magazine”, vernoemd naar de recursieve ontwerpkunst op cacaoverpakkingen van Droste. De bedenkers en initiatiefnemers van deze eerste uitgave van Droste Effect hebben bewust deze naam gegeven aan de allereerste gedrukte uitgave Spring 2013. De inhoud van het zogenoemde nulnummer heeft behalve met kunst verder niets te maken met het beroemde kunstzinnige fenomeen. Kunst heeft zoveel facetten en implicaties als de werkelijkheid zelf. Zij die denken dat de wereld van de hedendaagse kunst gesloten is en zelfreflecties verkeerd zijn hebben het mis volgens de redactieleden van het tijdschrift. Daarom biedt Droste Effect Magazine ruimte voor artistieke producties die misschien wel onbegrijpelijk zijn voor leken en zelfs voor kunstkenners. Het Droste Effect Magazine helpt kunst te begrijpen en te waarderen.