Het leven en werk tussen kunst en wetenschap van Joseph Plateau (2)

Uit het doctoraat van Joseph Plateau ontstond de anorthoscoop, die echter nooit zo’n groot commercieel succes bereikte als de phenakistiscoop. Een anorthoscoopschijf is een vervormde tekening die, wanneer die samen draaiend met een sluiterschijf (schijf met sleuven) op de correcte wijze bekeken wordt, een onvervormd maar stilstaand beeld opleverd. Joseph Plateau verrichtte voorts fundamenteel onderzoek naar het gedrag van dunne vloeistofvliezen en naar de visuele waarneming van kleuren. Ook dit veel minder bekende aspect uit de nalatenschap van Plateau kwam ruimschoots aan bod in de tentoonstelling.

Het ‘Cabinet de Physique’ van Joseph Plateau in 1840

De belangrijkste fysici uit die tijd behoorden tot de kennissenkring van Plateau. In 1843 wordt Plateau langzaam volledig blind. Niet rechtsstreeks als gevolg van zijn experiment in 1829, waarbij hij 25 secenden recht in de zon keek, maar als gevolg van een oogontstekend. Veertig jaar zou hij nog werken aan tientallen experimenten, die onder zijn leiding door zijn vrienden, collega’s en familie werden gerealiseerd. De tentoonstelling, in het voor die gelegenheid verduisterde Caermersklooster, telde ruim 280 voorwerpen, uitgestald in 87 speciaal ontworpen vitrines, die gegroepeerd waren in 11 thematische clusters. Er werd doorlopend een videoprojectie vertoond van de documentaire film “Mijnheer Plauteau” van Jean Brismée uit 1964.

Een gratis wandelcatalogus begeleidde de bezoekers door de tentoonstelling en bespreekt kort alle opgestelde stukken. Ter ondersteuning van de tentoonstelling verschenen verschillende publicaties. Het boek “Joseph Plateau 1801-1883” van Maurice Dorikens, met bijdragen van Laurant Mannoni, Giusy Pisano-Basile en David Robinson, bevat een schat aan teksten over het rijke leven van Plateau en zijn werkzaamheden. Het prachtig uitgevoerde en gebonden boek bevat vele kleurrijke afbeeldingen en geeft voor de eerste maal een volledig beeld van de anorthoscopen en phenakistiscopen in de Collectie Plateau in het bezit van de Universiteit Gent.

Ook bevat het boek een selectie van 50, niet van Plateau afkomstige, maar toonaangevende schijven uit de collecties van de Cinémathèque Française. Daarmee wordt dit omvangrijke boek een referentiebron voor al wie met de pré-cinema bezig is. Het zuiver wetenschappelijke werk van Plateau komt in dit drietalige boek ook ruim aan bod en illustreert het onderzoek dat Plateau gedurende zijn veertigjarige blindheid uitvoerde of liet uitvoeren. Met de brochure “Het ‘Cabinet de Physique’ van Joseph Plateau in 1840” nemen de auteurs (wetenschappelijke medewerkers van de Universiteit Gent) de lezers mee op een wetenschappelijke reis langs het waardevolle erfgoed van Joseph Plateau.

“Het ‘Cabinet de Physique’ van Joseph Plateau in 1840”, L. Dorikens-Vanpraet en M. Dorikens, Museum voor de Geschiedenis van de Wetenschappen, 2001, 87 pagina’s.