Het waarnemen van geweld is helaas historisch bepaald (2)

Wie op een avond door de televisieprogramma's bladert, vindt snel iets. Daden van aanvallen op mensen, maar ook gewonden, stervenden of reeds overleden personen, worden in varianten aan de kijkers gepresenteerd. De vraag is vaak gesteld wat ervoor zorgt dat individuen zich keer op keer tot dergelijke onderwerpen wenden. Commentatoren leggen uit dat we te maken hebben met een fenomeen dat altijd in de geschiedenis van de mensheid is opgetreden.

Von Giotto bis Matrix

Afbeeldingen van fysiek geweld en moord zijn altijd onderwerp geweest van moreel perspectief. De moderne media zouden deze duistere erfenis van de menselijke geschiedenis alleen maar helpen om op hun eigen manier te valideren. Als men een dergelijk perspectief inneemt, zou men tegelijkertijd kunnen terugvallen op het werk van de antropoloog en religieus geleerde René Girard, die van mening was dat er in sociale groepen altijd wrok is, behoefte is aan differentiatie en rivaliteit wordt ontwikkeld tussen hun leden.

Men zou kunnen aannemen dat het wellustige gebruik van beelden van fysiek geweld de door Girard beschreven logica van opoffering reproduceert. In dit geval dienden geen echte mensen, maar hun mediavervangers als middel om een verlangen naar vernietiging dat elders was ontstaan, af te weren. Wijdverspreid is het beeld van zijn kijker, die zich voor het scherm uitleeft in behoeften die hij in zijn dagelijks leven weigert te realiseren.

De strijd van de amazones, Peter Paul Rubens, rond 1618, Alte Pinakothek München.

Hoe plausibel deze interpretatie op het eerste gezicht ook lijkt, bij nader inzien blijkt ze onvoldoende te zijn. Empirische studies hebben aangetoond dat het idee dat het consumeren van beelden van geweld agressieve impulsen vermindert grotendeels onjuist is. In het boek geeft de auteur antwoord op de vraag naar de aard van filmisch geweld. Haar conclusies zijn helder en geven aanleiding om met elkaar in discussie te gaan om met elkaar te werken aan vrede en welvaart.

ISBN 978-3-8376-6513-0, “Von Giotto bis Matrix”, Hans Zitko, transcript Verlag, 2023, 282 pagina’s.