Historie en magie van het bewegende panoramabeeld

Dankzij grote inspanningen door auteur en verzamelaar Erkki Huhtamo krijgt het panorama als een bewegend beeldmedium weer de volle erkenning als medium voor vermaak en het vertonen van historische beelden. Met het boek en de gedetailleerde benaderingen van alle vormen van het medium panorama staat dit bijna vergeten beeldspel weer geheel op de kaart bij vele liefhebbers ervan en bij iedereen met een belangstelling voor de historie van beeld en beweging.

Illusions in Motion

In het laatste gedeelte van de 18e eeuw functioneerden over de gehele wereld vele volledig ronde panorama’s. Het toegestroomde publiek werd veel verrast met beelden uit oorlogen of exotische locaties. De beelden waren indrukwekkend en werden zeer gewaardeerd. Het geheel was echter te statisch om nog langere tijd volle zalen te trekken. Al snel werden op kleine schaal bewegende beelden toegevoegd of kwamen complete panorama’s in beweging door grote opgerolde voorstellingen langzaam af te rollen. Oudere rollen verdwenen achter de gordijnen van theaters en kwamen niet meer in beweging voor het publiek. Er kwam in het midden van de 19e eeuw een nieuwe generatie actieve eigenaren van panorama’s en eigenaren van theaters en speciale gebouwen.

Achter de panoramavoorstelling werden toverlantaarns geplaatst voor extra lichtbeelden. Er kwam muziek en lichtshows en het publiek werd enthousiast. Mensen kwamen in beweging in de beelden en het spel van licht, donker en schaduw zorgde voor spanning en sensatie. Panoramania was ontstaan en er kwamen steeds meer magische en illusionistische voorstellingen. Aan het eind van de 19e eeuw kwam de opkomst van de film ruim in beeld en het fenomeen van de bioscoop voor echte bewegende films nam de rol van de panorama’s en diorama’s op grote schaal over. Maar de geschiedenis is gebleven en in het boek geeft de auteur prachtige beelden van nagenoeg alle projectiesystemen en hulpmiddelen om de toeschouwers een onvergetelijk moment te geven.

In vele musea over de gehele wereld liggen gelukkig nog vele opgerolde panorama’s en de schatten aan kleine tafeltoestellen voor kleine groepen of individueel gebruik. De diversiteit aan apparatuur en theatershows is verwonderlijk en spectaculair spannend om er alles over te weten. Zo boeiend zijn de teksten en de bijbehorende illustraties. Ook de aandacht voor dit historisch beeldmedium in de literatuur, in reclameuitingen, in de dagbladen, in wetenschap en als medium voor filosofische benaderingen. Volgens onderzoek en uitwisseling van kennis tijdens diverse internationale congressen is een lijst ontstaan van nog actieve panorama’s met bewegende beelden (ruim 20 in voornamelijk de USA). Het boek bevat tevens een lijst met verleende patenten, een overzicht met collecties en literatuur. Dit boek mag beslist niet ontbreken in opleidingen voor multimedia, in bibliotheken en bij liefhebbers van bewegende beelden.

ISBN 978-0-262-01851-7, “Illusions in Motion”, Erkki Huhtamo, The MIT Press, 2013, 438 pagina’s.