Historische kijkkasten en magisch kijkplezier

Het boek en het concept van de expositie “Kijkmachines” behoren bij elkaar, zoals Werner Nekes verbonden is aan zijn wereldberoemde en omvangrijke collectie aan kijkkasten en magische optica. Ruim 200 historische en zeldzame apparaten en voorwerpen waren samen met 40 kunstwerken in de tentoonstelling te bewonderen en zijn te zien het inspirerende boek.

Blickmaschinen

Daarmee is het weer uitstekend gelukt om de unieke Collectie Werner Nekes aan het publiek te tonen. In 2009 was de expositie “Blickmaschinen” te zien in het Museum für Gegenwartskunst in de Duitse stad Siegen. Het is de combinatie van historische magische en optische kunst en de moderne kijk op waarnemen, zien en magische optica door hedendaagse kunstenaars, die de expositie en het boek zo aantrekkelijk maken. Bezoekers maken kennis met het ontstaan van de magische beelden en de ontwikkelingen in beelden door de eeuwen heen. Het is vooral een actieve kijktentoonstelling geworden en de inhoud van het prachtig uitgevoerde boek zorgt vooral voor veel kijkplezier en het geeft op boeiende wijze informatie over alle fascinaties van de pré-cinema. De auteurs en samenstellers van dit boek beschrijven alle vormen van klassieke en historische beeldvormen en -technieken vanaf het ontstaan en in praktisch gebruik in de huiselijke kring, in theaters en als vermaak op straat. Optische fenomenen als schaduw, lichtreflectie en spiegelingen bepalen het centrale thema in deze voor iedereen hoogwaardige en fascinerende expositie. Het boek toont deze historische juwelen op een meesterlijke wijze aan de hand van gedetailleerde beschrijvingen en kleurrijke illustraties. De methode van het perspectief is eveneens sterk aanwezig als middel om de werkelijkheid een gezicht te geven. Speelse ruimtelijke effecten en optisch bedrog verrassen de kijkers zeer. De combinaties tussen antieke plaatjes en de kijk van de moderne kunstenaar op de beeldspelletjes van toen staan borg voor een uiterst aantrekkelijk concept voor de exposities van filmmaker en verzamelaar Werner Nekes. Tot de collectie behoren ook de vele experimentele apparaten en de enorme hoeveelheid optisch speelgoed, die toen zorgden voor vele uren plezier in de huiselijke kring. Het kunstzinnige werk is uitgebreid beschreven in het boek, dat tevens inspiratiebron is voor verzamelaars en de geïnteresseerden in de geschiedenis van de optische magica en beeldtechniek. De historische waarde van dit boek wordt tevens bepaald door de vele uittreksels uit wetenschappelijke publicaties, die telkens een bijzondere kijk geven op de kennis en ervaring van vele eeuwen ontwikkeling op gebied van het zien en waarnemen en de verschijnselen van optisch bedrog en visuele illusies. In afzonderlijke gedeelten worden specifieke herkenbare methoden en technieken deskundig beschreven en in beeld gebracht. De kijkers maken kennis met beeldmethoden en beeldtechnieken als anamorfosen, reliëf- en wisselbeelden, laterna magica, camera obscura, schaduwtheater, de thaumatroop en fenakistiscoop, stereoscopische kijkers, tekeningen en foto’s en met de caleidoscoop. Voor velen is het wandelen langs de opstellingen een bijzondere belevenis om te zien welke rol de optische magica heeft gespeeld in het gewone leven en voor anderen een unieke mogelijkheid om van dichtbij te genieten van de wonderlijke vondsten met het spel van licht, donker en optische fenomenen. Zowel voor de bezoeker als de thuisblijver biedt de inhoud van het omvangrijke boek heel veel inspiratie om daar veelvuldig in te kijken en te genieten van de kleurrijke plaatjes, leerzame tekeningen en teksten.
Een boek dat niet meer mag ontbreken in de collecties van verzamelaars, instituten, scholen, universiteiten en bibliotheken.

ISBN 978-3-8321-9186-3, “Blickmaschinen”, Nike Bätzner, Werner Nekes en Eva Schmidt, DuMont Buchverlag, 2008, 320 pagina’s.