Italiaans futurisme startte dromen over nieuwe wereld (2)

Veel meer dan tegenwoordig waren kunst en politiek in die eerste jaren van de 20e eeuw met elkaar verbonden. Ze trekken elkaar aan en stoten elkaar af. Dat gebeurde bijvoorbeeld in Duitsland, in Rusland maar ook in Italië. In de ideologie van de avant-garde herkennen we een optimistisch wensdenken, waarbij kunstenaars dromen van een nieuwe wereld.

Marinetti en het futurisme in het Rijksmuseum Twenthe

Tegenwoordig is het futurisme niet alleen een artistieke avant-garde maar voor velen ook onlosmakelijk verbonden met het fascisme. Men ziet Marinetti als een navolger van Mussolini. Maar terugkijkend op zijn leven zien we het verhaal van een actieve man die schippert tussen zijn idealen en de werkelijkheid. Om zijn geliefde futuristische stroming in leven te houden laveerde hij tussen het fascisme en eigen revolutionaire idealen.

Soms uitgesproken vóór of tegen, maar vaak pragmatisch op zoek naar de juiste weg richting zijn gedroomde nieuwe wereld, die in werkelijkheid veel complexer bleek te zijn dan voorgesteld. Door de politieke omstandigheden moest het futurisme zich steeds opnieuw uitvinden met alle artistieke gevolgen van dien. Dit maakte het leven van Marinetti en het avant-gardistische futurisme complex, soms diffuus en vaak paradoxaal. Is het futurisme een vooruitstrevende en utopische ideologie, of slechts een platte propaganda voor een fascistisch regime, verpakt in modernistische vormentaal?

Het zijn mede deze tegenstellingen in het leven van Marinetti die het futurisme zo interessant maken. De aanstekelijke energie van de futuristen is voelbaar in deze aantrekkelijk opgebouwde expositie met kunstwerken en -uitingen van o.a. Gino Severini, Umberto Boccioni, Giacomo Balla, Fortunato Depero en Tato en aangevuld met documentatiemateriaal, geluid en geuren. Een rijk gevulde catalogus is beschikbaar.

Bij de tentoonstelling is een interessant doeboekje voor scholieren beschikbaar.

ISBN 978-94-6262-322-4, “Marinetti en het futurisme”, Julia Wolters en Loes Visch, Waanders Uitgevers, 2022, 96 pagina’s, € 23,95.

Rijksmuseum Twenthe, Lasondersingel 129, NL-7514 BP Enschede, www.rijksmuseumtwenthe.nl.