Kanizsa Driehoek Illusie

Je ziet op deze afbeelding duidelijk, dat er een driehoek mee bedoelt wordt. Toch knap, want er staan verder helemaal geen lijnen omheen! Je brein vult zelf de missende informatie in en laat je daarmee met slechts kleinere delen een groter geheel zien. Benieuwd naar de materie achter deze illusie?

Duidelijk een driehoek zonder lijnen?

De fascinerende Kanizsa driehoek is een psychologische (optische) illusie die voor het eerst beschreven werd door de Italiaanse psycholoog Gaetano Kanizsa (1913-1993). Hij beschreef deze illusie in 1955. De Kanizsa driehoek bestaat uit drie zwarte, volle cirkels waaruit één sector is weggehaald en die worden afgebeeld tegen een witte achtergrond.

Deze cirkels staan zo gerangschikt dat de ontbrekende sectoren de hoekpunten vormen van een denkbeeldige driehoek. Tussen deze cirkels worden op analoge wijze drie driehoeken gerangschikt waarbij de basislijn ontbreekt. Bij observatie van deze figuur ziet de waarnemer een (niet afgebakende) witte gelijkzijdige driehoek verschijnen. Deze witte driehoek is echter virtueel en ontstaat doordat er een denkbeeldig contrast geconstrueerd wordt tussen de witte achtergrond en de eveneens witte ruimte omschreven door de zwarte cirkels.

Gestalt psychologie illusie

Dit type illusie steunt op de principes uit de Gestalt psychologie. Zo hebben we onwillekeurig de neiging drie punten die op een gelijke afstand van elkaar staan die niet op eenzelfde lijn gerangschikt zijn, te interpreteren als een driehoek. Onbewust verbinden we deze punten dus met drie rechte lijnen. Nochtans kunnen deze punten evengoed deel uitmaken van bijvoorbeeld de omtrek van een cirkel. Maar er is meer aan de hand. Niet alleen combineren we de punten tot een driehoek, maar in Kanizsa’s illusie zien we bovendien ook nog een virtueel contrastverschil. Dergelijke illusies worden ook wel gegroepeerd onder de benamingen illusionaire contouren of subjectieve contouren.

Denkbeeldige figuren inbeelden

De Kanizsa driehoek is hiervan slechts één voorbeeld. In 1976 beschreef Kanizsa deze materie uitvoerig in een overzichtsartikel in het tijdschrift Scientific American. Maar volgens Jacques Ninio bestaan er binnen de wetenschappelijke wereld diverse interpretaties over het waarom van deze illusie. In tegenstelling tot de eerder beschreven visie, verklaren enkele wetenschappers deze illusie als een cognitief verschijnsel. De waargenomen onderbrekingen doen een overgang vermoeden tussen beide oppervlakten. Of met andere woorden: de kijker beeldt zich in dat er zich verschillende vlakken voor elkaar bevinden.

Gaetano Kanizsa (1913-1993)

Gaetano Kanizsa werd op 18 augustus 1913 geboren in Trieste. Hij overleed in 1993. Kanizsa wordt beschouwd als één van de belangrijkste vertegenwoordigers van de Gestalt psychologie in Italië. Aan de Universiteit van Trieste wordt de wetenschappelijke nalatenschap van Kanizsa jaarlijks herdacht onder de vorm van een lezingenreeks getiteld Kanizsa Lectures.