Karikatuur, satire en spot tussen Leonardo en Levine

Een karikatuur is een humoristische voorstelling van een persoon of zaak, waarbij de meest kenmerkende trekken sterk overdreven worden. Ze zijn zowel ter amusement of ter belediging bedoeld. Karikaturen worden vooral geassocieerd met cartoonisten.

Infinite Jest

Al heel vroeg in de geschiedenis werden karikaturen getekend. Meestal verschijnt de karikatuur als een artistieke creatie, maar ook als politieke of maatschappelijke boodschap. In de Renaissance zocht Leonardo da Vinci misvormde mensen op om hen te kunnen tekenen en hun groteske trekken weer te geven. In de tweede helft van de 18e eeuw en de vroege 19e eeuw werd karikaturen tekenen populair, mede dankzij de ruime verspreiding van goedkope kranten en weekbladen. Cartoonisten beeldden toen politici op satirische wijze af. Bekende cartoonisten uit deze periode zijn onder meer William Hogarth, James Gillray, George Cruikshank, Thomas Rowlandson en James Gillray. Honoré Daumier kan beschouwd worden als de vader van de karikatuur. Tijdens zijn leven maakte hij meer dan 4000 lithografieën. Ze werden gepubliceerd in een aantal Franse kranten. In de 20e en 21e eeuw werd deze traditie in ere gehouden door karikaturisten zoals David Levine en Al Hirschfeld. In 2012 presenteerde The Metropolitan Museum of Art in New York (USA) karikaturen in de expositie “Infinite Jest”. Ook in de collecties van dit museum bevinden zich vele satirische prenten. Bij de expositie verscheen een omvangrijk boek met 165 voorbeelden uit de gehele wereld en uit de eigen collectie. De uitdrukkingskracht van een karikatuur van een persoon komt heel scherp tot leven op de voorzijde van dit fantastische document voor docenten en studenten kunstgeschiedenis en voor iedereen met belangstelling voor grafisch werk. De samenstellers van de inhoud van dit geweldige document brengen prenten tot leven uit een lange periode die begint rond 1500. De selectie uit het beschikbare materiaal laat vele tekenstijlen, tradities, politieke en sociale uitgangspunten zien. Daarbij kozen zij voor de prenten van bekende spotprenttekenaars en geven zij een beeld uit het werk van onbekende tekenaars. Zo wordt Napoleon bekeken door zijn tegenstander door een telescoop. Napoleon is daarbij zeer klein getekend. Een leerzaam en tevens vermakelijk boek!

ISBN 978-0-300-17581-3, “Infinite Jest”, Constance C. McPhee en Nadine M. Orenstein, Yale University Press, 2011, 216 pagina’s.