Kleurenleer als wetenschap

Aan de met succes afgesloten overzichtsexposities van de schilder, docent en auteur Johannes Itten in het Duitse Saarbrücken was nog een wetenschappelijk symposium gekoppeld. Onder de titel ”Johannes Itten und die Moderne” kregen de deelnemers aan dit internationale symposium via voordrachten door wetenschappers en kunsthistorici informatie over de kleurentheorie, de kunst en de kunsttheorie van Johannes Itten. Alle bijdragen werden bewerkt en uitgebreid gepubliceerd in een rijk geïllustreerd symposiumboek.

Johannes Itten und die Moderne

Met analyses, feiten, beschrijvingen en meningen over zijn omvangrijke oeuvre en vooral over zijn theoretische benaderingen van de kunst en het gebruik van kleur, geven de voordrachten op een uitstekende wijze een beeld van zijn veelzijdigheid. Johannes Itten wordt daarin terecht afgeschilderd als één van de belangrijkste kunstpedagogen van de 20e eeuw. Het grote publiek maakte kennis met vooral het scheppende en tastbare werk van Itten in de gelijktijdig georganiseerde exposities “Johannes Itten 1888-1967. Alles in Einem-Alles im Sein” en “Johannes Itten. Wege zur Kunst”. Wetenschappers, kunstdocenten, kleurenspecialisten en andere belangstellenden voor kunst en kleur kregen vooral een educatieve en wetenschappelijke benadering van het leven en werk van Itten.

Kleurenleer
In de voordracht “De kleurentheorie van Johannes Itten” beschrijft de auteur de relativiteit van gevestigde kleurentheorieën en zelfs die van Itten. Hij geeft een beschouwing over het subjectief beleven en het objectief herkennen van kleur in de kunst. Itten geeft in zijn beschrijvingen aan zich te hebben laten inspireren door de kleurenleren van Goethe, Runge, Bezold, Chevreul en Hölzel. Een sterke aanhanger van Goethe’s Kleurenleer was hij echter niet.

Toch refereerde Itten in zijn beschouwingen regelmatig aan de bijzondere benaderingen van het fenomeen kleur door Goethe. “Wanneer wij enige tijd naar een groen vierkant kijken en dan onze ogen sluiten, verschijnt het beeld van een rood vierkant”. Dit effect van nabeelden kan overigens met alle kleuren uitgevoerd worden. Telkens verschijnt de complementaire kleur als nabeeld. De lezer maakt in dit gedeelte van het boek verder kennis met de uitwerking van het begrip kleurenharmonie. Prachtige kleurenafdrukken van Itten’s werk of van tijdgenoten geven dit studieboek en naslagwerk een extra dimensie voor vakgenoten, studenten licht en kleur, kunstgeschiedenis en kleurenleer, voor architecten en voor medewerkers in de verf- en pigment-industrie.

ISBN 3 7757 1224 0, “Johannes Itten und die Moderne”, Christa Lichtenstern en Christoph Wagner, Hatje Cantz Verlag, 2003, 236 pagina’s.