Kleurenleer van Johannes Itten

“Kleur is leven, want een wereld zonder kleur lijkt voor ons dood. Kleuren zijn oergedachten, kinderen van het kleurloze licht uit het oerbegin en van zijn kontrast, het kleurloze duister.” Deze en andere kleurrijke beschrijvingen over het fenomeen kleur komen uit de pen van de leraar, onderzoeker, kunstenaar en vooral kleurendeskundige Johannes Itten, in het studieboek Kleurenleer.

Kleurenleer

In zijn inleiding in het kleurrijk uitgevoerde boekje geeft hij onder meer aan dat de grondbeginselen en de opbouw van de kleurenleer van Goethe, Runge, Bezold, Chevreul en Hölzel voor hem van grote waarde waren. Hij geeft voor een groot aantal kleurproblemen interessante en bruikbare oplossingen. De inleiding beschrijft voorts in meerdere stappen de geschiedenis van het fenomeen kleur. Vanzelfsprekend geeft Itten beschrijvingen van ‘Kleuren in de natuurkunde’, ‘Kleurwerkelijkheid en kleurwerking’ en behandelt het verschijnsel van ‘De harmonie van de kleuren’.

Veel van zijn opgebouwde kennis is verkregen uit eigen ervaring door experimenten, het werken als docent en uit de vele gegeven cursussen en voordrachten. In zijn boek neemt hij de lezer mee in zijn boeiende en educatieve manier van lesgeven en laat studenten daarbij hun eigen kleuren laten ervaren. In het hoofdstuk ‘De constructieve kleurenleer’ geeft Itten de inleiding op zijn twaalfdelige kleurencirkel, die geheel ontwikkeld is uit de primaire kleuren geel, rood en blauw.

Daarna komen diverse contrastvormen aan de orde en vervolgt Itten met oefeningen in het systematisch mengen van kleuren. Het studieboek eindigt met de gedeelten ‘De kleurenbol’, ‘Vorm en Kleur’, ‘Ruimtelijke werking van de kleur’, ‘De impressieve kleurenleer’ en ‘De expressieve kleurenleer’ met vele meesterlijke beschrijvingen en de optische werkingen van voorgrond en achtergrond. De kleurenkunstenaar vindt vele aanknopingspunten, tips en artistieke prikkels voor nieuwe ideeën en kleuradviezen voor inrichtingen. Het geheel kan als studieboek en referentiebron uitstekend functioneren in kunst- en ontwerpopleidingen en voor allen die zich voor het fenomeen kleur interesseren.

ISBN 90 213 0058 3, “Kleurenleer”, Johannes Itten, Cantecleer-Tirion, 1998, 95 pagina’s.