Kleurentheorie op postzegels

Bij de Zwitserse Post verscheen een serie van twee kleurrijke postzegels, die geheel in het teken staat van de complexe maar uiterst interessante elementen van de kleurenleer. Voor het weergeven van kleuren komen hoofdzakelijk twee mengsystemen in aanmerking, namelijk een additieve en een subtractieve kleurmenging. In de kleurenleer zijn de additieve menging en de subtractieve menging processen van het op een bepaalde wijze met een bepaalde onderlinge verhouding mengen van specifieke basiskleuren door middel van lichtfilters of vanuit het gebruik van pigmenten. Zowel bij een additieve als bij een subtractieve menging zijn er maar drie basiskleuren benodigd om iedere andere gewenste kleur in het spectrum te creëren.

Aandacht voor kleuren bij Zwitserse Post.

Additieve kleursysteem
Het additieve systeem (lichtkleuren) maakt gebruik van een combinatie uit de kleuren rood, groen en blauw, om andere kleuren in het kleurenspectrum weer te geven. Gelijke verdelingen in het rode, groene en blauwe licht geven gezamenlijk wit licht. Dit systeem is onder andere in gebruik, om kleur via monitoren en TV-beeldbuizen weer te geven. De intensiteit van heel kleine rode, groene en blauwe puntjes op het beeldscherm varieert bij de weergave van beelden. Deze wijze van weergave noemen we ook wel de RGB-techniek. Op de postzegel is alleen het resultaat van een additieve menging in kleur weergegeven, omdat een dergelijke menging alleen met lichtstralen werkt.

Subtractieve kleursysteem
Het subtractieve systeem (pigmenten) heeft als basiskleuren de kleuren cyaan, magenta en geel. Door het mixen van de kleurstoffen met deze drie kleuren ontstaat zwart. Dit mengsysteem vormt de basis van de techniek van meerkleurendruk. De kleuren cyaan, magenta en geel noemt men ook wel de proceskleuren. Een menging van deze subtractieve primairen zou dus in principe zwart moeten opleveren. Wanneer de drie pigmenten in gelijke verhoudingen worden gemengd ontstaat er in de praktijk echter een bruinachtig zwart. Voor drukactiviteiten wordt aan dit kleursysteem zwart als vierde kleur toegevoegd. De bijbehorende zegel geeft slechts een bescheiden beeld van de vele druktechnische mogelijkheden en nieuwe mengkleuren die ontstaan.

Het elektromagnetisch spectrum
Zichtbaar licht is een vorm van een elektromagnetische straling. In het oneindig brede elektromagnetische spectrum neemt het gedeelte, dat wij zichtbare lichtstraling noemen, slechts een bescheiden gebiedje in. De specifieke stralingsgebieden zijn aangegeven door de eenheid van lengte, de meter. Afhankelijk van de plaats in het spectrum vinden we straling met lange golven in meters en uiterst korte golven in micrometers of zelfs ultrakorte en microgolven in nanometers en picometers. De hoogte (amplitude) van de elektromagnetische golf is een maat voor de intensiteit van het licht. De stralen van het zichtbare licht verplaatsen zich als een golfbeweging met een snelheid van 300.000 km per seconde voort in het luchtledige.

Binnen het genoemde spectrum vinden we het zichtbare licht tussen de golflengten 380 nanometer en 780 nanometer (nm). Vroeger werd de golflengte aangegeven door de eenheid Ångström (als lengte-eenheid lange tijd in gebruik geweest; is ooit vernoemd naar de Zweedse fysicus Anders Jonas Ångström, die leefde in de periode 1814-1874). Licht bestaat uit een groot aantal specifieke kleuren, die elk ook weer een eigen golflengte bezitten. Zo heeft rood een golflengte van 780 nm, geel van 555 nm en blauw van 380 nm. Het netvlies in het menselijk oog is gevoelig voor verschillen in golflengten van het zichtbare licht in de orde van grootte van enkele nanometers. Daardoor is het mogelijk om vele duizenden kleuren van elkaar te onderscheiden. In een volledige regenboog komt het additieve kleursysteem (lichtkleuren) bijzonder mooi in beeld.