Kunst en perceptie in de visuele wetenschap

Het studie-, referentie- en informatieve boek onder de titel “Art and Perception” is opgebouwd uit twee samenhangende delen. In beide delen biedt de auteur op een meer dan voortreffelijke wijze lezers een schat aan uitgewerkte onderwerpen en aspecten die in relatie staan tot de fascinerende en uiterst boeiende wereld van de moderne en klassieke kunst en de visuele perceptie.

Art and Perception. Part 1 & 2

De auteur heeft zich weten te verzekeren van de medewerking van vooraanstaande auteurs en wetenschappers met ervaring en kennis uit de vakgebieden kunst, zien, waarnemen, fysiologie en psychologie. Daardoor hebben de boeken een inhoud met een hoog wetenschappelijk karakter en gedetailleerdheid in het behandelen van thematische benaderingen van perceptie en het ruimtelijk zien. Natuurlijk maakt de lezer ook kennis met het interessante fenomeen van de visuele illusies, het oog en de werking van onze hersenen in het waarnemingsproces. Vele theorieën van vooraanstaande onderzoekers passeren de revue en geven een uitdagende kijk op het totale proces van zien en waarnemen in de kunst. Ook vindt de geïnteresseerde lezer zeer interessante informatie over de geschiedenis van de visuele beelden en de ontwikkelingen in de beeldende kunst.
De komst van bijvoorbeeld anamorfosen, perspectief, driedimensionale beelden, de op-art, vele experimentele kunstvormen en visuele verschijnselen als onmogelijke en meervoudige figuren zijn duidelijk en aantrekkelijk behandeld. Een schat aan kleurrijke en zwart/wit illustraties geven beide boeken extra informatieve waarde en maken de behandeling extra duidelijk. In het eerste boek van deze unieke serie boeken over Kunst en Perceptie schrijft de auteur en samensteller Baingio Pinna een inleidende verhandeling over kunst als een oorspronkelijk wetenschappelijk onderwerp dat uitgroeide tot een nieuwe wetenschappelijke kijk op kunst. In zijn inleiding neemt hij de lezer mee naar een praktijksituatie van de Duitse onderzoeker Max Wertheimer, die van een eenvoudige observatie een leerzame studie maakt. Ook bekijkt de auteur enkele schilderijen van bekende schilders en analyseert het beeld om het geheel psychologisch in te vullen en te verklaren. Hij maakt daarbij van kunst een wetenschappelijke studie. Dit luchtige en interessante artikel droeg de auteur op aan Rudolf Arnheim (1904-2007), één van de grootste meesters van de psychologie van de kunst met een grote invloed op de ontwikkelingen van het vak Psychologie van de Kunst. Na dit inleidende artikel geven meerdere deskundigen in een groot aantal artikelen informatie over onder andere ruimtelijke voorstellingen in de kunst, het ontwerpen van spiegel-, random- en symmetrische beeldpatronen. Het werk van Piranesi en zijn oneindige ruimten heeft kunstenaars en wetenschappers op bijzondere wijze geïnspireerd en ontstonden er al snel vele vormen van onmogelijke constructies. De Zweedse schilder en graficus Reutersvärd heeft de curieuze effecten van Piranesi als één van de eerste moderne kunstenaars in een onmogelijke driehoek omgezet.
De bijdrage van Nicholas J. Wade geeft een perfecte en stimulerende inleiding op de verschijnselen van vertekende figuren, dubbele betekenissen van afbeeldingen, zoekplaatjes, omkeerfiguren en optische illusies. Het werk van Patrick Hughes en zijn merkwaardig en magisch spel met het perspectief in een driedimensionale voorstelling met een springend beeld staat bij meerdere auteurs in de belangstelling. Het tweede boek start met het artikel over de illusie van kunst met prachtige werken van beroemde kunstenaars. Hij laat zijn lezers kennismaken met kunst vanuit een ander kunstwerk. Voor enkele auteurs is het aspect van het tijdsbeeld de moeite waard voor een diepgaande studie naar de voorstellingen in verschillende werken. Ook in het tweede deel wordt het werk van Hughes uitgebreid behandeld. In de bijdrage van Richard L. Gregory is uitgebreid gerefereerd naar het werk van Helmholtz en naar vele vormen van de klassieke geometrische optische illusies. Alle aspecten uit de visuele waarneming in relatie tot kunst zijn in deze serie op voortreffelijke wijze beschreven. De serie is bijzonder geschikt voor studenten in de psychologie en in de kunstgeschiedenis.

ISBN 978-90-04-16629-5, “Art and Perception. Towards a Visual Science of Art, Part 1”, Baingio Pinna, Koninklijke Brill Publishers, 2008, 302 pagina’s.

ISBN 978-90-04-16630-1, “Art and Perception. Towards a Visual Science of Art, Part 2”, Baingio Pinna, Koninklijke Brill Publishers, 2008, 418 pagina’s.

Afb. De Kanizsa visuele illusie. Drie uitgesneden taartpunten uit de schijfjes vormen visueel in onze waarneming een driehoek. Ondanks het ontbreken van getekende lijnen ziet de kijker duidelijk contouren van de driehoek.