Kunst van M.C. Escher te gast in Max Ernst Museum

Het fascinerende creatieve grafische werk van Maurits Cornelis Escher (1898-1972), de beroemde Nederlandse graficus, is tot en met 22 mei 2016 te bewonderen in het moderne onderkomen van het “Max Ernst Museum Brühl des LVR” aan de rand van het prachtige grote slotpark in de Duitse stad Brühl in de omgeving van Keulen. In een grote expositie presenteren de samenstellers aan de hand van ruim 110 grafische werken zijn absolute vindingrijkheid om de kijkers volledig te boeien met zijn populaire tot iconen geworden thema’s in de moderne geometrische en grafische kunst. Meerdere grafische kunstwerken hebben een plaatsje verworven in ons collectieve beeldgeheugen. Eschers gedetailleerde en precieze werk als een houtsnede, een litho of als mezzotint, alsmede als een tekening, toont in het algemeen realistische beelden met fascinerende en magische uitstraling. In een aantal kunstwerken speelt Escher met het perspectief en onmogelijke figuren als spel met onze visuele waarneming, als handen die elkaar tekenen, het water dat maar blijft stromen, mensen die maar blijven loop van boven naar beneden of van beneden naar boven, trap op trap af, of de ladder in de verdraaide constructie van een Belvèdere.

M.C. Escher

De expositie toont uit alle herkenbare perioden uit zijn leven en oeuvre een schat aan voorbeelden, publicaties, brieven uit enkele uitgebreide briefwisselingen en een aantal gebruiksvoorwerpen met typische Escher-patronen. De samenstellers en ontwerpers van de expositie hebben de kunstwerken van Maurits Escher op een prachtige en kleurrijke wijze in beeld gebracht. De wanden van de zalen zijn afwisselend geschilderd in de kleuren rose of groen. Deze combinatie van kleuren komt ook terug in de stevige catalogus, de poster en de reclamefolder. Diverse uitspraken van Escher zijn aangebracht op de wanden.

De ambiance van de expositieruimten staat borg voor een aangenaam verblijf bij deze topexpositie met werk van M.C. Escher uit een periode van ruim 50 actieve kunstenaarsjaren. En een bezoek aan de collectie met het werk van Max Ernst en enkele aankopen in de uitgebreide museumwinkel zal zeker zorgen voor extra plezier na de Escher-expositie. Ook de prachtig vormgegeven catalogus is een sieraad voor elke kunstliefhebber en een must voor de Escher-verzamelaar. De catalogus bevat een aantal artikelen, de afbeeldingen van de getoonde werken, waaronder de uitklapbare Metamorfose II uit 1939-1940 en Metamorfose I uit 1937, een met familiefoto’s geïllustreerde biografie en een overzicht met literatuur uit het vak- en interessegebied van Escher.

De reflecterende bol speelt een rol in een aantal werken van Escher. Binnen de typografische opmaak van is deze bolvorm zichtbaar verwerkt. En natuurlijk geven de samenstellers een relatie aan met Max Ernst, die zichtbaar is in enkele werken en ligt bij hun gezamenlijke interesse in de activiteiten van het “College voor Patafysica”. In 1971 werd M.C. Escher opgenomen in dit college over de wetenschap van imaginaire oplossingen. Maurits Escher is een scherpe observator en waarneming is Eschers belangrijkste bron van inspiratie. Uit zijn citaten en uit aantekeningen van gesprekken met hem blijkt dat hij het kijken ervaart als een “openbaring” van een onverwachte schoonheid of een bijzondere creatieve eigenschap.

Zijn gedetailleerde observaties en zijn belangstelling voor het perspectief en het verschijnsel van visuele en optische illusies vormden meerdere keren een basis voor het realiseren van zijn “beeldpuzzels”, waarmee het oog van de toeschouwer sterk begoocheld wordt. In de expositie zijn de illusionistische voorstellingen van onmogelijke architecturen te bewonderen. Bij zijn “Belvedère”, een litho vervaardigd in mei 1958, schreef hij de volgende tekst: “Als je de aandacht op iets onbestaanbaars wilt vestigen, moet je eerst proberen jezelf, en daarna je toehoorders te bedotten, door je verhaal zo op te dienen, dat het element van onmogelijkheid versluierd is, zodat een oppervlakkige toehoorder het niet eens opmerkt.

Afb. Waterval, M.C. Escher, 1961, litho, 38 x 30 cm, collective Gemeentemuseum Den Haag © 2016, M.C. Escher Company BV, Baarn - Nederland. Alle rechten voorbehouden, www.mcescher.com.

Er moet een zekere raadselachtigheid in zitten, die niet onmiddellijk in het oog springt.” Een uniek citaat van Escher! Maurits Escher, zijn ouders noemen hem Mauk, wordt op 17 juni 1898 geboren in Leeuwarden. Het gezin woont dan in de woning “Princessehof”, dat inmiddels een museum is geworden. In 1903 verhuist het gezin naar Arnhem. Op school blinkt hij uit in tekenen en volgt diverse studies in architectuur en grafische technieken. Dankzij zijn leraar Samuel Jessurun de Mesquita krijgt Maurits toestemming van zijn ouders om zich te bekwamen in grafische technieken en wordt kunstenaar.

Bij het werk Waterval schreef Escher de volgende toelichting: “Soms lijkt het mij, of we allemaal behept zijn met een drang, of wij bezeten zijn met een verlangen naar het onmogelijke. De werkelijkheid om ons heen, de driedimensionale wereld die ons omringt, is ons te gewoon, te saai, te alledaags. Wij hunkeren naar het on- of bovennatuurlijke, het onbestaanbare, het wonder.” Het museum organiseert uitgebreide lezingenprogramma’s, workshops, rondleidingen, educatieve voordrachten en een wedstrijd voor grafische ontwerpen. De catalogus is te koop in het museum en bij de redactie van Optische Fenomenen.

ISBN 978-3-944453-05-7, “M.C. Escher”, Achim Sommer, Max Ernst Museum Brühl des LVR, 2016, 168 pagina’s.

Max Ernst Museum Brühl des LVR, Max-Ernst-Allee 1, D-50321 Brühl, www.maxernstmuseum.lvr.de.