Leonardo da Vinci als een briljante wetenschapper

De lezers van het informatieve en rijk geïllustreerde boek “Leonardo da Vinci” zullen direct al versteld staan van het ongelofelijke doorzettingsvermogen, de uitvindingen en de wetenschappelijke betekenis van Leonardo da Vinci. Hij is zonder enige twijfel één van de grootste wetenschappers in onze geschiedenis en was achteraf te zien zijn tijd ver vooruit. De lezer maakt kennis met zijn theorieën, die niet alleen zijn weergegeven in tekst, maar die vooral zijn uitgedrukt in beelden en werktekeningen.

Leonardo da Vinci: homo universalis

Veel van zijn beelden zijn meesterlijke kunstwerken geworden. Leonardo da Vinci (1452-1519) was een zeer begaafd schilder en veel kunstwerken kregen inmiddels de titel meesterwerk. Zijn relatie tot natuurverschijnselen komt tot uitdrukking in zijn bestudering van de natuur en de tekeningen en teksten die daarvan visuele getuigen zijn. Nog steeds erkennen veel wetenschapshistorici het belang van de visuele verbeelding in het wetenschappelijk onderzoek en nemen de activiteiten van Leonardo als voorbeeld om deze stelling te onderstrepen.

De cirkel, als perfecte vorm, speelde een belangrijke rol in de theorie van de Poolse wetenschapper Copernicus, die de zon centraal stelde in het universum, en tevens in het creatieve leven van Leonardo. Zijn gedachten werden door hem op twee manieren vertaald: door anatomische en technische tekeningen en in kunstwerken. In zes samenhangende hoofdstukken is het leven en werk van deze beroemde en gewaardeerde wetenschapper in beeld en tekst op een boeiende en onderhoudende wijze beschreven. De inhoud is leerzaam en gedetailleerd uitgewerkt.

Leonardo da Vinci wordt op 15 april 1452 geboren in Vinci, als onwettige zoon van notaris Pietro d’Antonio en Caterina. Na zijn schooltijd komt hij op jonge leeftijd te werken in het atelier van Andrea del Verrocchio in Florence en leert daar alle facetten ervaren van het werken in een atelier. Het atelier van Verrocchio is een creatieve werkplaats waar techniek, architectuur, het maken van schilderijen en sculpturen en de vervaardiging van harnassen, klokken en accessoires voor feesten, partijen en publieke spektakels samengaan. Het eerste hoofdstuk in het boek gaat daarom over zijn verblijf in het atelier en zijn vorming als kunstenaar.

De symbiose van kunst, techniek en wetenschap kenmerkt het Florentijnse atelier van de 15e eeuw. Leonardo ervoer daar de stimulerende, conflicterende en ambivalente relaties tussen praktische en theoretische kennis. Veel van zijn unieke manuscripten werden bijeengebracht in de Codex Atlanticus. De auteur brengt de lezer in spanning om alles te weten te komen over deze fantastische kunstenaar en zeer creatieve uitvinder. Zijn interesse is onder meer ontstaan tussen zijn tiende en veertiende jaar, toen hij op een abacus les kreeg in verschillende vakken voordat hij bij Verrocchio ging werken. De abacus is een in de 13e eeuw ontwikkeld concept van een middelbare school voor kinderen van koop- en ambachtslieden, waar ze naast de basisvakken, praktisch rekenen, wiskunde en meetkunde leerden. Ook het lezen van literaire teksten, zoals het werk van Dante, moesten kinderen inspireren. En dat deed het ook bij Leonardo.

Hij vervaardigde van zijn ontdekkingen fraaie tekeningen en voegde daaraan zijn gedachten toe. Het boek zelf geeft mooie voorbeelden daarvan. Al op zeer jonge leeftijd wist hij om te gaan met visuele waarneming, diepte en perspectief op de vele prachtige schilderijen. Hij stond aan de basis van de nieuwe wetenschap van de fysiognomie of gelaatskunde. Hij schetste de eerste fiets, ontwierp een gevechtstank, een onderwaterpak, een vliegtuig en een waterradboot. Leonardo was voorts een zeer begaafd wiskundige, beeldhouwer, knutselaar en filosoof. Zijn muurschilderingen, schilderijen, schetsen en geschriften zijn nog altijd fascinerend.

De allerberoemdste schilderijen zijn de kunstwerken “Het Laatste Avondmaal” en natuurlijk de “Mona Lisa”. Hij mengde zijn eigen verf en experimenteerde hoe het perspectief in schilderijen verbeterd kon worden. Hij nam een verdwijnpunt aan en gaf zijn werken het natuurlijke beeld van het visuele perspectief. Het boek geeft vele basale feiten weer over het opmerkelijke leven van Leonardo en laat de lezer vooral genieten van geniale vindingen, die pas in de 19e eeuw uit de vergetelheid kwamen.

In zijn eerste Milanese periode ontdekt Leonardo de kracht van woorden. Als een autodidact ontwikkelt hij zich ook als een schrijver en schrijft al vanaf zijn jeugd in spiegelschrift. Hij heeft een passie voor het wapentuig en weet krijgsheren ruim te overtuigen van zijn kennis daarover. De anatomie van de mens heeft hij op een voortreffelijke wijze in beeld gebracht en was zeker de inspiratiebron voor velen. Leonardo tekende de proporties van het menselijk lichaam volgens de wetten van Vitruvius in een cirkel. Over de mens als maat van de dingen krijgen de lezers in het vierde hoofdstuk een gedetailleerde en inspirerende verhandeling.

In de eerste jaren van de 16e eeuw treedt er een metamorfose op in het leven van Leonardo. Door oorlogen zijn situaties veranderd en Leonardo werkt onder de spanningen van oorlogszuchtige mensen. Zijn werk straalt deze ruwe tijd uit en past volledig in het beeld van de politiek in die tijd. Zijn studies van meetkundige verhoudingen zijn belangwekkend en hij vervaardigt aan de lopende band kaarten van steden en dorpen. Ook zijn tekeningen van het inwendige van de mens zijn zeer spectaculair en uiterst leerzaam. In het laatste hoofdstuk wordt het duidelijk dat Leonardo zich meer ging bezighouden met de materiële, fysieke wereld en de componenten waaruit ze is samengesteld. Een heel mooi leesboek en inspiratiebron.

ISBN 978-90-76988-98-6, “Leonardo da Vinci: homo universalis”, Domenico Laurenza, Veen Magazines, 2006, 160 pagina’s.