Mannenportretten in sfeer van de nieuwe zakelijkheid

De nieuwe zakelijkheid als kunststroming was een stilistische reactie op het succes van het expressionisme, dat vooraf ging aan deze vernieuwende stijl van beeldende kunst. Aan de hand van een galerie van geschilderde mannenportretten door de kunstenaars Christian Schad, Otto Dix en Anton Räderscheidt toont schrijfster Änne Söll representatieve portretten van mannen uit een periode van 1914 tot in 1930, die geschilderd zijn in de kunststijl van de nieuwe zakelijkheid. Natuurlijk ontbreken er in de galerie geen vrouwenportretten in dit fascinerende beeldverhaal.

Der Neue Mann?

Alles werd bedacht en gerealiseerd in een zware crisisperiode en in een zoektocht naar een nieuwe toekomst. Zij beschrijft de inzet van visuele strategieën, waarmee verloren mannelijkheid in de toenmalige Weimar Republiek zich weer kon legitimeren en stabiliseren. Haar intense literatuurstudie en de resultaten van vele raadplegingen in kunstboeken, archieven en oeuvres van de kunstenaars heeft een zeer waardevolle bijdrage geleverd aan onze kennis over de kunstgeschiedenis in de Weimar Republiek en de invloed ervan op de komst van de Nieuwe Zakelijkheid als inspiratiebron voor het tekenen en schilderen van mannen- en vrouwenportretten.

Door haar gedetailleerde benadering van dit kunstzinnige onderwerp, het verwerken van bijna 900 uitgewerkte voetnoten en het uitgebreide literatuuroverzicht, is een uiterst interessant studie- en referentieboek ontstaan, dat niet mag ontbreken in de studie Kunstgeschiedenis aan de kunstacademie, kunsthogescholen en in universitaire kunststudies. De aantrekkelijkheid van dit kunstboek wordt versterkt door de vele ontwerpschetsen en foto’s uit het leven en werk van de drie kunstenaars. Misschien is het ontstaan van de nieuwe realistische stijl van portretteren van personen een reactie op het instorten van het vertrouwen in de menselijke waardigheid direct na het einde van de eerste wereldoorlog.

Otto Dix, de zakenman Max Roesberg, 1922.

Zowel Anton Räderscheidt als Otto Dix hebben de verschrikkingen van de oorlog in militaire dienst ervaren, terwijl Christian Schad van 1915 tot 1920 in Zwitserland woonde en daar direct een relatie kreeg met de leden van Dada. In de respectievelijke oeuvres van de kunstenaars laten meerdere werken indrukken zien van oorlogshandelingen en verschrikkingen. Änne Söll zou de term “Nieuwe Zakelijkheid” met haar opgebouwde kennis eigelijk voor dit kunstboek willen vervangen voor de term “Nieuwe Mannelijkheid”. Het boek geeft ook interessante artikelen over geportretteerden en bevat een schat aan reproducties van zelfportretten en van vele portretten die in opdracht of vanuit een vrije keuze zijn geschilderd. Voor studenten en docenten kunstgeschiedenis en voor elke kunstliefhebber is deze publicatie een geweldige inspiratiebron.

ISBN 978-3-7705-5861-2, “Der Neue Mann?”, Änne Söll, Wilhelm Fink Verlag, 2016, 320 pagina’s.