Mens, natuur en kosmos in het werk van Rudolf Steiner

Rudolf Steiner - een kunstenaar? Rudolf Steiner - een ontwerper? Tot nu toe was dat bij enkelen bekend. De antroposoof is bij velen wel bekend als de oprichter van de Waldorf-scholen en als denker van het totale wereldbeeld. Rudolf Joseph Lorenz Steiner (geboren in Donje Kraljevec op 27 februari 1861 en overleden in Dornach op 30 maart 1925) was een Oostenrijkse filosoof, schrijver, architect en pedagoog. Bekend is hij echter geworden als grondlegger van de antroposofie en praktische toepassingen ervan, zoals de vrije school, de antroposofische geneeskunst, heilpedagogie en als voorloper van biologische en ecologische landbouw en veeteelt.

Rudolf Steiner und die Kunst der Gegenwart

Hij was een geoefend holistische denker en in de beeldende kunst, architectuur en ontwerp was hij invloedrijk. Het Kunstmuseum Wolfsburg toonde de oude meester van de antroposofie met veelal starre dogma’s in een modern en kunstzinnig design. Als een ongeschreven motto voor de expositie
staat genoteerd “Steiner ontsteineren”. Het werk en leven van Rudolf Steiner stond in twee parallel lopende tentoonstellingen in het museum centraal. Als inspirator heeft Rudolf Steiner invloed gehad op werken van verschillende moderne kunstenaars in de tweede helft van de 20e eeuw en zeker nadat Joseph Beuys als kunstenaar warm liep voor het levenswerk en de gedachten van Steiner. Beuys was al vertrouwd met Steiners gedachtegoed tijdens zijn studie aan de Düsseldorfer Kunstacademie. Hij laat dat ook zien in zijn kunstwerken en installaties. Hij bewonderde bovendien Steiners beschrijvingen van de pedagogie, de gezondheidskunde en over landbouw. Bij de in Berlijn wonende en werkende Deense kunstenaar Olafur Eliasson gaat het steeds om het samenspel van milieu en techniek. Zijn kunstwerken ontstaan in de regel in zijn licht-, water- of windinstallaties binnen een spanningsveld van mens en zijn kosmos. Van hem en van 16 andere kunstenaars van moderne kunst is in de expositie “Rudolf Steiner und die Kunst der Gegenwart” representatief en gerelateerd werk tentoongesteld. Enkele kunstenaars hebben speciaal voor deze zeer bijzondere expositie werk ontworpen en gerealiseerd. Een rijk geïllustreerde en omvangrijke catalogus bij deze expositie laat op een fascinerende wijze de kijker kennismaken met de specifieke keuzen van de samenstellers voor de betreffende kunstwerken, interessante toelichtingen en de resultaten van veel interviews met kunstenaars. Kunstkenners krijgen daarmee een heel eigen kijk op achtergronden van specifieke kunstwerken en de invloed daarop vanuit het denken van Steiner. Het kunstboek is uitmuntend van kwaliteit. In de tentoonstelling “Rudolf Steiner - Die Alchemie des Alltags”, een coproductie met het Vitra Design Museum, krijgen de bezoekers, in een allereerste retrospectief, een omvattend beeld over het werk en de ideeën van Rudolf Steiner. Het Steiner-Archief en de in Dornach (CH) gevestigde Kunstverzameling Goetheanum zijn aan dit omvangrijke project gekoppeld met hun langjarige vakkennis en ervaringen. Aan de hand van documenten, schetsen, architectuurmodellen en originele objecten zijn de opstellingen in een tijdhistorische context geplaatst. Ook het hoe en waarom krijgen voldoende aandacht om hierover zelf een beeld te vormen en te plaatsen in de tijd van de 21e eeuw. Zijn bouwwerken zijn werkelijke juwelen van bouwkunst en architecturale uitstraling. Zijn inspirerende ontwerpkracht is duidelijk waarneembaar in het fascinerende en magische bouwwerk Goetheanum, dat in 1928 werd voltooid. In de expositie staan 45 meubelstukken, 46 architectuurmodellen en 18 sculpturen. Bovendien laten 100 originele tekeningen en aantekeningen, affiches en brieven van onder andere Kafka en Mondriaan zien dat Rudolf Steiner enorm veelzijdig was in zijn werken en denken. De prachtig bewaard gebleven woninginrichtingen en van andere verblijfsruimten zijn afgebeeld en beschreven in een kunstdocument van hoge waarde voor kunstliefhebbers en alle personen, die alles willen weten over één van de beste hervormers van de 20e eeuw in architectuur, kunst en maatschappij.

ISBN 978-3-8321-9277-8, “Rudolf Steiner und die Kunst der Gegenwart”, Markus Brüderlin en Ulrike Groos, DuMont Buchverlag, 2010, 224 pagina’s.

ISBN 978-3-931936-85-3, “Rudolf Steiner - Die Alchemie des Alltags”, Mateo Kries en Alexander von Vegesack, Vitra Design Museum Verlag, 2010, 336 pagina’s.

Kunstmuseum Wolfsburg, Hollerplatz 1, D-38440 Wolfsburg, www.kunstmuseum-wolfsburg.de.