Münsterberg Illusie

Nee dat is niet zo, maar dat lijkt inderdaad wel zo. Door de twee rijen met zwarte blokjes en witte vlakken slechts iets ten opzichte van elkaar horizontaal te verschuiven, lijkt de rechte grens tussen die rijen opeens schuin te gaan lopen.

Rechte lijn tussen de blokjes loopt scheef?

In het wetenschappelijke artikel “Die verschobene Schachbrettfigur” beschreef Hugo Münsterberg in 1897 een vorm van een visuele illusie, die in de basis lijkt op een kleine verschuiving van twee banen van het model van een schaakbord. De eenvoudige tekening van de Münsterberg illusie heeft onderzoekers geïnspireerd tot aanvullend onderzoek naar het ontstaan van de kleine vervorming tussen de twee rijen vierkante blokjes. De echte horizontale lijn tussen de twee rijen met zwarte vierkante blokjes lijkt scheef te lopen.

Verschuiven veroorzaakt optische bedrog

Met slechts twee reeksen van blokjes functioneert deze visuele illusie niet optimaal en niet voor iedereen even overduidelijk. Het lijkt ook net of de vierkante zwarte blokjes zijn getekend als een trapeziumvorm. Ook dat is slechts een optisch bedrog. Door het afzonderlijk verschuiven van twee of meer groepen van zwarte blokjes wordt het bedrieglijke optische effect voor de kijker zwakker of sterker geaccentueerd. Ontwerpers van educatieve materialen hebben een schuif ontwikkeld waarmee actief de mate van verschuiving kan worden ingesteld en waarmee het moment van het optreden van het verrassende optische effect getest kan worden bij de individuele waarnemer.

Inspiratiebron voor Café Wall illusie

Door de bekende Engelse onderzoeker Richard L. Gregory is deze variant op de Münsterberg illusie beschreven als de zogenoemde Cafémuur illusie, naar een betegelde muur in de Engelse stad Bristol. Het toevoegen van kleur versterkt of verzwakt het contrast tussen de blokjes en heeft daarmee een sterke invloed op de schijnbare schuinheid van het patroon van de verticale lijnen.

Hugo Münsterberg

De Duits-Amerikaanse professor Hugo Münsterberg (1863-1916) werd geboren in Danzig (Polen) en was één van de pioniers in de toegepaste psychologie. Hij volgde in Duitsland de studie Filosofie in Leipzig bij Wilhelm Wundt, medicijnen in Heidelberg en werkte als psycholoog, filosoof en medicus. Vanaf 1887 doceerde Münsterberg aan de Universiteit Freiburg en werd in 1897 benoemd tot professor aan de Harvard Universiteit in Amerika. In dat jaar publiceerde hij over de illusie met het schaakbordpatroon.

In 1905 werd hij directeur van het Laboratorium voor Psychologie aan de Harvard en gaf inhoud aan de activiteiten van het laboratorium volgens de leer van Wundt. Gedurende de jaren 1910 en 1911 deed hij mee aan een uitwisselingsprogramma tussen Duitsland en Amerika en verbleef in die periode in Berlijn. Hij was mede oprichter van het Amerika-instituut in Berlijn. In zijn werk schreef hij zowel voor populaire als voor wetenschappelijke publicaties vanuit de boeiende vakgebieden van de toegepaste psychologie en de filosofie. Hij overleed in 1916 tijdens een college in Cambridge in Massachusetts (USA).