Nobelprijs als een stimulans voor postzegelverzamelaars

De Nobelprijs is een jaarlijkse prijs voor wetenschappelijk onderzoekers die een opmerkelijke prestatie hebben geleverd op het gebied van de natuurkunde, scheikunde en fysiologie of geneeskunde. Aan auteurs die belangrijke bijdragen hebben geleverd aan de literatuur en aan personen en organisaties die belangrijk hebben bijgedragen aan bevordering van vrede zijn er ook Nobelprijzen. De Nobelprijs werd vastgelegd in 1895 in het eigenhandig door Alfred Bernhard Nobel (1833-1896) opgestelde testament.

Postzegels zorgen voor spanning en ontspanning

Sinds 1968 wordt jaarlijks de Prijs van de Zweedse Rijksbank voor economie, ter nagedachtenis aan Alfred Nobel uitgereikt. Hoewel het met de prijs verbonden bedrag niet onaanzienlijk is, is het prestige en de erkenning die men door het winnen van een Nobelprijs krijgt voor de meeste winnaars de belangrijkste beloning. De prijs voor de Vrede wordt toegekend door een commissie van vijf leden van het Noorse parlement. De andere prijzen worden toegekend door Zweedse wetenschappelijke instellingen.

De prijs van tegenwoordig 10 miljoen Zweedse kronen, is bedoeld ter ondersteuning van verder onderzoek, zonder dat de prijswinnaar zich met de eigen financiering hoeft bezig te houden. In het testament werd bepaald dat vrijwel zijn hele vermogen gebruikt moest worden voor de oprichting van een fonds: de Nobelstichting. Van de opbrengsten van dit fonds dienden vijf prijzen te worden toegekend, vier in Zweden en een in Noorwegen. Beide landen waren op dat moment nog verenigd in een personele unie Zweden-Noorwegen. Van de rente van het vermogen van Alfred Nobel worden jaarlijks de Nobelprijzen betaald.

De eerste ceremoniële prijsuitreiking vond plaats in 1901, in de Oude Muziek-academie van Stockholm. Vanaf 1902 vindt de uitreiking jaarlijks plaats op 10 december, de sterfdag van Alfred Nobel. Driemaal in de geschiedenis is een Nobel-prijs toegekend aan een echtpaar. In 1903 aan Pierre Curie en Marie Sklodowska, voor natuurkunde, in 1935 aan Irene Curie en Frédéric Joliot, Frankrijk, voor scheikunde, dochter en schoonzoon van Pierre en Marie en in 1947 aan Carl Cori en Gerty Cori uit Tsjecho-Slowakije en VS, voor geneeskunde.

Na meerdere jaren gewerkt te hebben bij zijn vader in verschillende fabrieken en op diverse locaties bouwde Alfred Nobel bij het dorp Vinterviken een springstoffabriek. De geproduceerde springstof met ontsteking werd over de gehele wereld verkocht en toegepast. De naam Nobel werd al snel een begrip. Amerikaanse concurrenten gaven zelfs de vestigingsplaats van hun fabriek de naam “Nobel” om “echte Nobel-springstof” te kunnen leveren. Ondanks zijn zwakke gezondheid richtte Alfred Nobel in veel landen springstoffabrieken op. Hij was hiervoor vaak op reis.

Al snel werd hij miljonair, maar een eigen kantoor of secretaris had hij niet. Al zijn brieven schreef hij zelf, met de hand. Er waren dagen dat hij wel 30 brieven schreef. Elke briefschrijver kreeg bovendien antwoord in de eigen taal. Alfred Nobel was een scheikundige, die veel faam verwierf met de ontdekking van het dynamiet in 1866. In 1891 vestigde Alfred Nobel zich in San Remo (I), waar hij tot aan zijn dood met gevaarlijke springstoffen bleef experimenteren.

Toen hij in 1896 hartklachten kreeg, werd hem als medicijn nitroglycerine voorgeschreven - de stof waar hij zijn leven lang mee gewerkt had. Nitroglycerine wordt (in lage dosering) nog steeds gebruikt bij hartkwalen. Op 10 december 1896 stierf Alfred Nobel aan een hersenbloeding. Zijn testament werd bestreden door zijn erfgenamen, maar een groep vrienden van Nobel spande zich in om zijn wens uit te voeren. Vijf jaar na de dood van Nobel vond in 1901 de eerste uitreiking van Nobelprijzen plaats. Sindsdien vindt dit jaarlijks op 10 december, de sterfdag van Alfred Nobel, plaats.

De toekenning van de Nobelprijzen vindt aan het begin van de maand oktober plaats. Toekenning van de Nobelprijs voor de Vrede in Noorwegen zorgt soms voor politieke onrust. De plechtige uitreiking van de Nobelprijs vindt elk jaar op 10 december plaats door de koning van Noorwegen voor de Nobelprijs voor de Vrede en de andere Nobelprijzen door de koning van Zweden. De Nobelprijzen zijn vele jaren inspiratiebronnen voor nationale en internationale postadministraties en zegelontwerpers. Honderden geleerden, onderzoekers en wetenschappers met een Nobelprijs op zak zijn al op postzegels afgebeeld.

Het verzamelen van postzegels, poststukken en poststempel met het specifieke onderwerp Nobelprijzen is uiterst boeiend en heel leerzaam. De postzegelcollectie zal elk jaar groeien met nieuwe uitgiften en met nieuwe wetenswaardigheden over de verschillende aandachtsgebieden van de Nobelprijzen. Gekoppeld aan dit thema is het verzamelen van postzegels over één of meerdere onderwerpen en het verzamelen van speciale jubileum- en herdenkingszegels van Nobelprijswinnaars ook een uitstekende keuze voor filatelisten.