Onze hersenen in beeld gebracht

In ons drukke dagelijks leven staan we nauwelijks stil bij het functioneren van onze hersenen. Elke dag weer zorgen de hersenen voor het besturen van onze wil en onze functies. Ze zorgen voor het bewust en onbewust verwerken van informatie vanuit onze visuele waarneming, besturen ons gedrag en sociale interactie, regelen emoties en pijn en besturen onze bewegingen. Het thema Hersenen kent veel aandacht en vele aspecten in de wetenschap, onderzoek, gezondheid en vooral in ons functioneren.

De hippocampus speeft een rol bij het lange termijn geheugen.

Ook in de hoek van de artificiële intelligentie, robotica, neurale netwerken, fysiologie en psychologie speelt het functioneren van onze hersens een buitengewone rol. Ondanks een enorme verzameling van resultaten uit eeuwen onderzoek en observatie, blijken studies naar het wel en wee van de hersens nog volop in de belangstelling te staan. Tijdens vele symposia, studiedagen, evenementen en publieksmanifestaties staat het gebruik van de hersens veelal centraal in de programma’s.

Onze hersens zijn opgebouwd uit verschillende onderdelen, die elk voor zich weer een onderdeel vormen van een speciaal doel of een speciaal takenpakket in ons totale functioneren. Van een aantal hoofdonderdelen van de hersens geven we enkele specifieke kenmerken en taken. Zo is de voorhoofdskwab (ook wel frontaal kwab genoemd) de grootste van de vier hersenkwabben en neemt door zijn omvang éénderde deel van de totale hersenschors in beslag. De voorhoofdskwab is wel het meest geavanceerde deel van de hersens en is verantwoordelijk voor het menselijk zelfbewustzijn. De achterhoofdskwab is de kleinste hersenkwab en is nauw betrokken bij het zien en helpt bij het verwerken van visuele informatie.

De hersenstam is evolutionair gezien het oudste deel van onze hersenen en bestaat grofweg uit de onderste helft van het brein en ligt aan de bovenzijde van het ruggenmerg. De hersenstam vormt de verbinding tussen de grote hersenen, het ruggenmerg en de kleine hersenen. In dit gebied ontspringen de hersenzenuwen, verantwoordelijk voor de zintuiglijke waarneming van de huid en de gewrichten van de nek, het gezicht en het hoofd, en voor speciale zintuigen zoals horen, smaak en evenwicht.

Afb.1 Onze hersenen in beeld gebracht. Afb. 2 Voorbeelden van postzegels met een hoge educatieve waarde.

De hersenstam heeft onder andere de taken van het maken van reflexmatige en willekeurige oogbewegingen en het controleren van de pupilgrootte. De middenhersenen zijn betrokken bij de regulatie van zintuiglijke en motorische functies en spelen bijvoorbeeld een rol bij de totstandkoming van oogbewegingen. Tevens worden hier visuele en auditieve reflexen gecoördineerd. Het pariëtaalkwab is betrokken bij zintuiglijke en cognitieve functies, zoals aandacht, ruimtelijk inzicht, lezen en rekenen. Het voorste deel van de pariëtaalkwab ontvangt zintuiglijke informatie van de thalamus.

De thalamus is aan de onderkant vergroeid met de hypothalamus en aan de zijkant met de grote hersenen. De thalamus speelt een belangrijke rol bij de selectie van prikkels die doorgegeven moeten worden aan de verschillende delen van de hersenschors. De thalamus wordt daarom wel de “poort naar de hersenschors” genoemd. De thalamus bestaat uit een dertigtal kernen met een eigen, verwante functie. Zij spelen een rol bij het doorgeven en aanpassen van prikkels uit de zintuigen. Het gaat onder andere om de gehoor- en gezichtszintuigen. Wanneer de hersenschors hiertoe opdracht geeft, kan de thalamus ook het doorgeven van bepaalde prikkels onderdrukken. De hippocampus heeft een belangrijke rol in het ontstaan van het lange termijn geheugen.

De vorm en functie van de menselijke hersenen hebben ontwerpers van postzegels regelmatig geïnspireerd tot het gebruik van een gedetailleerde afbeelding ervan op postzegels. Soms in samenhang met de viering van een jubileum, een congres of het resultaat van een wetenschappelijk onderzoek. Zo dragen filatelistische uitgaven bij aan het verrijken van de kennis over en de interesse voor een vakgebied. Wilt u meer weten over de complexe werkelijkheid van de hersens, dan is het raadplegen van de informatie op www.hersenstichting.nl waardevol.