Onzichtbare beelden

Talloze kunstwerken, vormen en objecten zijn aan het menselijk oog onttrokken, omdat ze liggen opgeslagen in verborgen magazijnen, zijn vernietigd, gecensureerd zijn of in beslag genomen zijn. Beelden worden ook bewust aan het oog van het grote publiek onttrokken. Soms vinden we beelden terug, die we eigenlijk al lang vergeten waren of worden door moderne technieken beelden weer zichtbaar, zoals bij het gebruik van röntgentechnieken.

Bilder ohne Betrachter

De financiële waarde van kunstwerken fluctueert met de vraag en het aanbod, actuele beelden voor reclamedoeleinden en massamedia raken in vergetelheid en wetenschappelijke schetsen gaan in een zoektocht naar de bron van een publicatie verloren of worden na gebruik afgestoten. Prachtige schilderijen verdwijnen in privé collecties om daar niet meer uit te komen. Ondertussen worden de archieven en vele kasten gevuld met politieke prenten in allerlei soorten en maten, terwijl uitzicht op publicatie vrijwel geheel ontbreekt.

Wat als beeld gezien wordt hangt af van diverse aspecten, zoals het ruimtelijke effect, het verwachtingspatroon, een historische waarde, het motief, kijkhoek of de uitsnede uit het geheel. Terwijl complete beelden verdwijnen, is het geloof in de kracht van een beeld en de aanwezigheid van beelden alleen maar explosief gestegen. In de nieuwe uitgave in de serie Kunsthistorische Jaarboeken gaan vooraanstaande auteurs uitgebreid in op de achtergronden van beelden, die voor korte tijd of langere tijd aan het oog van de mens worden onttrokken.

In de inleiding vindt de lezer het verhaal over de komst van de rastertunnelmicroscoop, waarmee de oppervlakten van materialen tot op atomair niveau kunnen worden onderzocht en weergegeven. Daardoor ontstaan er weer geheel andere beelden, die men nooit eerder heeft gezien. In de filmindustrie is het bijna vanzelfsprekend dat er zeer veel beelden extra nodig zijn om de uiteindelijke versie van een film te monteren. De artikelen in het informatief opgezette boek geven een goed beeld van de ontwikkelingen in het gebruik van foto’s om de lezers eerlijk te informeren.

De wetgever in verschillende landen speelt een rol in het wel of niet verbieden van foto’s vanuit bijzondere situaties. Het boek geeft daar voorbeelden van. Heel vermakelijk is het verhaal over het gebruik van de postduiffotografie of de montage van voorbeelden van pasfoto’s. Het boek eindigt met een artikel over de vele blootgelegde plaatsen waar beelden en geschriften eeuwenlang opgeslagen waren. De inhoud van deze publicatie maakt het geheel geschikt voor gebruik in opleidingen voor multimedia, grafische vorming en beeldcultuur.

ISBN 978 3 05 004286 2, “Bilder ohne Betrachter”, Matthias Bruhn, e.a., Akademie Verlag, 2006,
120 pagina’s.