Optisch en visueel bedrog als een spel van waarnemen (2)

De thematische indeling van het tentoonstellingsconcept, de diversiteit in objecten uit verschillende eeuwen en mogelijkheden van optisch bedrog door het toepassen van moderne media, digitale apparatuur en specifieke software staan er absoluut borg voor dat elke bezoeker door een bijzondere ervaring met een aangepaste blik kijkt naar de omgeving.

Lust der Täuschung

Het spel met onze visuele waarneming
Kunst, die probeert de kijker te bedriegen, zorgt voor extra activiteiten in het proces van zien, waarnemen en herkennen. Onze ogen nemen sneller en meer waar, dan ons brein kan uitzoeken, verwerken en beoordelen. De grote hoeveelheid prikkels die onze ogen opnemen moet eerst gefilterd, georganiseerd en worden vergeleken met eerdere ervaringen, voordat er sprake kan zijn van ‘duidelijkheid’.

Indien de kijker onbekende of vreemde figuren of afbeeldingen waarneemt treedt een twijfel op en wordt het kijkproces herhaald. Bij de oudere kunstwerken en kunstuitingen is de mate van een verborgenheid van optisch bedrog veelal snel te ontdekken. In de tijd van fotoshop en digitale bewerkingen van beelden wordt het ontdekken van bedrog heel wat lastiger. Alle vormen van optisch bedrog zijn uitgebreid aanwezig en verklaard in zowel de tentoonstelling als in het geweldig mooie en informatieve boek bij de tentoonstelling.

Liefhebbers van het visuele fenomeen van trompe-l’oeil kunnen ruim genieten van de objecten in de opstellingen en van de beschrijvingen en verklaringen in het kunstboek. Met name specialiseerden Nederlandse schilders in de periode van de 17e eeuw in het maken van illusionistische kunst, die tegenwoordig worden betiteld als trompe-l’oeil. Er zijn werken van Edwaert Collier, Cornelis Gijsbrechts en Wallerant Vaillant te zien.

Ons brein construeert veelal op spontane manier voorstellingen, die onze ogen weliswaar bedriegen maar uiteindelijk als realistische figuren worden waargenomen. Een serie Nederlandse postzegels verscheen ter ere van de 100e geboortedag van de bekende Italiaanse psycholoog Gaetano Kanizsa. De sensorische dissonantie vormt een belangrijk onderdeel en aandachtspunt in de expositie in de Kunsthalle München tot en met 13 januari 2019.

Ook kunstschilders als Gerhard Richter en Thomas Demand zijn met deze kunststijl vertegenwoordigd. Voor een andere vorm van optisch bedrog, het 100 % kopiëren, het namaken of het vervalsen, is eveneens aandacht. In Nederland is vooral Han van Meegeren door fraude bekend geworden. Bezoekers maken tevens kennis met het werk van anderen. Het thema Mode en Design levert zeer interessante opstellingen op. De rondgang langs alle objecten eindigt met het thema Ruimte-illusies met onder andere VR-voorstellingen. De rijk geïllustreerde catalogus bevat afbeeldingen van de objecten en achtergrondartikelen over de geëxposeerde onderwerpen.

ISBN 978-3-7774-3139-0, “Lust der Täuschung”, Roger Diederen en Andreas Beitin, Hirmer Verlag, 2018, 264 pagina’s.

Kunsthalle München
Theatinerstrasse 8, D-80333 München
W www.kunsthalle-muc.de.