Primitieven in spiegelbeeld

Deelname aan de 19e Nationale Wiskunde Dagen in het expo- en congrescentrum NH Leeuwenhorst in Noordwijkerhout leverde voor wiskundeleraren en -leraressen veel nieuwe ideeën op om creatief en actief in de school met het vak wiskunde bezig te zijn. Tijdens de 19e NWD maakten wij op de eerste dag kennis in de tentoonstelling “De Primitieven in Spiegelbeeld” met een onderdeel van het conferentieprogramma binnen het thema Wiskunde en Kunst als een activiteit voor een werkgroep.

In deze werkgroep kregen deelnemers antwoorden op uiterst boeiende vragen over het werk van Vlaamse Primitieven en hun speciale ouderwetse schildertechnieken. Na groot succes van deze compacte tentoonstelling in Antwerpen hebben de bedenkers en samenstellers een reizend concept gemaakt. “De Primitieven in Spiegelbeeld” is een kunstproject van de lerarenopleiding van de Artesis Hogeschool Antwerpen.

Vandaag de dag vraagt men zich af hoe de Vlaamse Primitieven uit de 15e eeuw reeds zo gedetailleerd konden schilderen. De hedendaagse schilder David Hockney beweert dat schilders vanaf 1430 gebruik gemaakt zouden hebben van verschillende optische hulpmiddelen. Deze controversiële stelling vormt de rode draad voor de mooi opgebouwde en leerzame tijdelijke tentoonstelling. Met behulp van een holle spiegel zou de schilder de scène eerst op het doek geprojecteerd hebben wat hem vervolgens toeliet om met zeer gedetailleerde precisie het beeld vast te kunnen leggen. In zijn boek “Geheime Kennis” bespreekt David Hockney hoe hij kennis kreeg van deze techniek van schilderen.

In de interactieve tentoonstelling kan men nagaan of de optische hulpmiddelen daadwerkelijk vroeger gebruikt werden. De opstelling, gesuggereerd door Hockney, is nagebouwd en de toeschouwer kan zelf met verschillende spiegels proberen het beeld op een doek te projecteren en na te schilderen. Door met spiegels en lenzen te spelen krijgt de toeschouwer inzicht in hun werking. Daarnaast worden ook vele moderne toepassingen van spiegels en lenzen besproken. Zowel een camera obscura als een camera lucida staan in de proefopstellingen ter beschikking. Oude boeken over optica en perspectieftekenen illustreren het tijdskader.

Diverse aspecten en probleemstellingen komen aan bod, onder meer licht-donker verhoudingen, de brandpuntsafstand van spiegels, de bolle spiegel (zie ook “Het Arnolfini huwelijk” van Jan van Eyck op het plaatje) en latere wetenschappelijke toepassingen ervan, zoals die van de telescoop.

De tentoonstelling wordt uitgeleend en is uitstekend geschikt voor leerlingen in het middelbaar en voortgezet onderwijs. Om de opstelling op verschillende locaties te kunnen realiseren werd gekozen voor een modulaire opstelling. Telkens kunnen diverse proeven worden uitgevoerd. Bij elke module horen ook een aantal banners die de bezoeker wegwijs maken. Er is leerlingen materiaal beschikbaar en dankzij een omvangrijke docentenhandleiding kunnen leerlingen veel leren van de expositie. De tentoonstelling wordt door medewerkers van Artesis Hogeschool vervoerd, uitgeladen en opgesteld. Voor informatie en aanvragen kijk op www.artesis.be