Psychologische beginselen en onze visuele waarneming

Door jarenlange ervaring met het geven van de colleges Psychologie en Perceptie aan de school voor psychologie van de Laval Universiteit in Quebec (Canada) is een complete cursus voor zowel studenten als voor docenten in dit aantrekkelijke en boeiende vakgebied ontstaan. Universitair docent en auteur Simon Grondin heeft in zijn boek veel vragen en antwoorden uit zijn colleges verwerkt en het boek bevat alle onderwerpen uit het vakgebied van de perceptie, die behandeld moeten worden om studenten een volledig beeld te geven.

Psychology of Perception

In het boek beschrijft de auteur begrippen uit het veld van sensatie en perceptie en bespreekt biologische en fysische grondbeginselen die noodzakelijk zijn voor het volledig begrijpen van zintuiglijke experimenten, waarnemingen, ervaringen en indrukken. Het boek is ingedeeld in acht samenhangende hoofdstukken. In het eerste hoofdstuk is ingegaan op een specifiek onderzoeksgebied van de psychologie, namelijk dat van de wisselwerking tussen subjectieve mentale belevingen en die van de objectieve meetbare ervaringen.

Het psychofysische onderzoek werd in 1860 als deelgebied van de experimentele psychologie beschreven door de Duitse wetenschapper en experimenteel psycholoog Gustav Theodor Fechner (1801-1887) en is gebaseerd op het voorwerk van Ernst Heinrich Weber. Hij inspireerde met zijn werk onder meer wetenschappers als Ernst Mach en Wilhelm Wundt. Het hoofdstuk gaat ruim in op de inhoud van het psychofysische onderzoek en is ingegaan op de omschrijving en formulering van de wet van Weber-Fechner: “De sensatie is evenredig met de logaritme van de prikkel”.

Het tweede en derde hoofdstuk gaan in op de fysische, biologische en praktische aspecten van het horen en de verschillende geluiden die wij waar kunnen nemen en de aanwezige relatie tussen geluid en zien. In het vierde en vijfde hoofdstuk brengt de auteur alle onderdelen van de biologische basis en structuren voor visuele perceptie en het zien van kleur voor het voetlicht. Natuurlijk start de leerstof met een behandeling van het oog en de specifieke onderdelen ervan.

Het arrangement in zwart en wit is bekend als de schijf van Benham. Bij het snel ronddraaien van de schijven krijgt de kijker een impressie van kleur.

Speciale aandacht is er voor het fenomeen van de blinde vlek en de opbouw van het netvlies met de unieke werking en posities van kegels en staafjes voor het verwerken van de lichtprikkels. Enkele resultaten van experimenten met lichtprikkels zijn uitgewerkt. Voorts is er leerstof over het centrale mechanisme van het transport van prikkels over de oogzenuwen naar de visuele cortex, het verwerken van het linker- en rechterbeeld en het ontstaan van refractieproblemen.

In het gedeelte over kleur geeft de auteur een uitgebreide beschrijving van het natuurlijke licht als een elektromagnetische straling, met het voor de mens zichtbare gedeelte van dit spectrum tussen 380 en 760 nm en liggend tussen ultraviolette en infrarode elektromagnetische straling. Ook krijgt de lezer een beeld van de eigenschappen van kleur. De praktijk van het zien is besproken in de laatste drie hoofdstukken.

Op elk moment van onze visuele waarneming is het visuele systeem bezig met het verwerken van duizenden beeldindrukken in de vorm van contouren, figuren, contrasten, dieptebeelden en geometrische figuren. Het verschijnsel van optische illusies is veelal een aantrekkelijk onderdeel van het zien en waarnemen. De auteur bespreekt een aantal vormen van optische bedrog en het spel met sterke visuele effecten. Studenten en gebruikers van het studieboek vinden op een compacte wijze voorbeelden van bekende illusies. Het studieboek sluit af met extra leerstof, een uitgebreide literatuurlijst en een trefwoordenregister.

ISBN 978-3-319-31789-2, “Psychology of Perception”, Simon Grondin, Springer Nature, 2016, 156 pagina’s.