René Magritte en zijn fotografie

De bekende Belgische surrealistische kunstenaar René Magritte was geniaal, honkvast en onvoorspelbaar, extravagant en bedachtzaam, een hardnekkige bangerd en soms erg prikkelbaar en was bovendien geen eenvoudig mens. Complex en gekweld als hij was, uiterlijk zachtaardig en soms zeer heftig, ging hij zeker de lach en de mystificatie niet uit de weg. Magritte was een onverzadigde schepper van vormen en een geniale meester in het realiseren van surrealistische illusies. Magritte was tevens een verwoed fotograaf.

Magritte en de fotografie

Over de kunstschilder René Magritte weten we inmiddels heel veel. Vooral over zijn surrealistische schilderijen weten wij alles door de vele exposities in binnen- en buitenland. Maar wat weten wij over Magritte als fotograaf? Heel wat tentoonstellingen werden opgedragen aan de schilderijen van de Belgische surrealist, maar om zijn fotografische creaties te kunnen bewonderen was er de inzet van heel wat speurwerk noodzakelijk.

In het kader van de viering van het 175-jarig bestaan van België richtte het Paleis voor Schone Kunsten van Brussel in samenwerking met de Magritte Stichting de tentoonstelling “Magritte en de fotografie” in. Met deze expositie ging de aandacht ook uit naar één van de minder gekende maar wel essentiële en erg originele facetten van deze Belgische artiest die inmiddels in de hele wereld roem oogst. De samenstellers wilden hiermee de invloedrijke aanwezigheid van het werk en het verstorende van het oeuvre van Magritte binnen de hedendaagse kunst onderstrepen.

De expositie omvatte ongeveer 350 afdrukken, vaak op klein formaat, die nooit eerder in deze vorm en samenstelling zijn uitgegeven. Ze behoorden tot de persoonlijke eigendommen van Magritte en geven zijn levensverhaal weer. Zijn familie, zijn studiejaren, zijn ontmoeting met Georgette met wie hij een onscheidbaar koppel zal vormen en die voor altijd zijn lievelingsmodel zal blijven, zijn vakantie en vrienden en zijn ongekende werklust, zijn op de gevoelige plaat vastgelegd.

Magritte is zelfs één van de personages uit zijn schilderijen geworden. Met zijn donkere pak en bolhoed speelt hij zichzelf voor talloze fotografen uit binnen- en buitenland. De expositie was verfraaid met legendes die uitleg gaven bij sommige foto’s, een aantal korte films gemaakt naar aanleiding van de expositie, waarin de overgang getoond werd van het onbeweeglijke beeld naar het geanimeerde beeld, van zwart-wit naar kleur, van fotografie naar schilderkunst. De grootprojecties maakten indruk op de bezoeker en lieten de kwaliteiten van Magritte op een voortreffelijke wijze zien. In diverse opstellingen was de stem van Magritte en de muziek van Eric Satie te horen.

Eén van de troeven van de expositie was de projectie van vijf originele filmpjes van ongeveer drie minuten, over onder andere het onmogelijke, het zelfportret en de man met de bolhoed. Om ook na het bezoek aan de mooie Brusselse expositie (tot en met 15 mei 2005) te kunnen genieten van de bijzondere creaties van Magritte verscheen in samenwerking met uitgeverij Ludion een prachtig uitgevoerde catalogus met afdrukken van de familie- en vriendenfoto’s, met reproducties van vele van zijn werken en interessante artikelen uit het leven en werk van René Magritte.

De auteur geeft op een voortreffelijke wijze weer hoe Magritte zich verhield tot het medium fotografie. Al was hij geen kunstfotograaf en maakte hij zelden gebruik van optische kunstgrepen van de fotografie, zorgde Magritte met zijn talrijke opnamen voor een bizarre, surreële en vooral ongewone sfeer. Zijn fotowerk vult zijn oeuvre van schilderwerken perfect aan. Voor de liefhebbers van het surrealisme een unieke mogelijkheid om veel te zien van deze beroemde Belgische schilder.

ISBN 90 5544 551 7, “Magritte en de fotografie”, Patrick Roegiers, Ludion, 2005, 168 pagina’s.

Paleis voor Schone Kunsten, Ravensteinstraat 23, B-1000 Brussel, www.bozar.be.