Surrealisme geeft andere kijk op de werkelijkheid

Het surrealisme is één van de succesvolste en veelzijdigste kunstbewegingen van de 20e eeuw en stond in 2010 in het middelpunt van een groots opgezet tentoonstellingsproject in de stad Ludwigshafen am Rhein. Het project is mogelijk geworden door samenwerking tussen het bedrijf BASF en het Wilhelm-Hack-Museum en Kunstverein Ludwigshafen.

Gegen jede Vernunft. Surrealismus Paris - Prag

Het geheel was een magische show met meer dan 300 kunstwerken van toonaangevende surrealisten in het Wilhelm-Hack-Museum en met 180 fotografische werken in de Kunstverein. De organisatoren zorgden voor een breed aanvullend en interessant programma met ruim 80 evenementen in de vorm van concerten, lezingen, films, voordrachten en praktijklessen kunst voor kinderen en volwassenen en natuurlijk is aan het onderwijs gedacht. Een kunstboek in forse uitvoering maakt alles compleet om ook later te kunnen genieten van één van de fascinerendste kunststromingen in de moderne kunstgeschiedenis. De kunst van het surrealisme heeft de waarneming van de werkelijkheid veranderd en tot in de huidige tijdsperiode sterk beïnvloed in reclame-uitingen, creatieve vormgeving, films en videoclips. Werken van bekende schilders als Salvador Dalí, Max Ernst en René Magritte worden gepresenteerd in nauwe relatie met het werk van anderen en de betekenis van de kunstcentra Parijs en Praag over een periode tot aan 1969. Tevens laten de samenstellers de relaties van surrealistische kunst zien tussen het westen en oosten van Europa. Tijdens de rondgang door de tentoonstelling ervaren de bezoekers de sfeer en de geest van het surrealisme door de beroemde beelden in de klassieke film van Salvador Dalí en de regisseur Luis Buñuel “De Andalusische Hond” uit 1929. Eén van de hoogtepunten in de expositie is de deelreconstructie van de expositieruimten in de Galerie Beaux-Arts in Parijs die in 1938 dienden voor de toen al legendarische tentoonstelling van surrealistische kunst en kunstuitingen. De geweldige stempel van Marcel Duchamps “herleeft” in Ludwigshafen. Bijzonder is ook het 14 meter lange theatergordijn van Salvador Dalí. Naast kunstwerken van de genoemde kunstenaars, maken bezoekers ook kennis met werken van kunstenaars als Max Ernst, André Masson, Giorgio de Chirico, Merret Oppenheim, Leonor Fini, Roland Penrose, Paul Delvaux, Man Ray, André Breton, Yves Tanguy, Karel Teige en vele andere interessante kunstenaars. De wereld van het Tsjechische surrealisme laat de sterke invloed van de kunstenaars uit Praag zien op de magische stromingen van de surrealistische kunst. Parallel aan de expositie met schilderijen en sculpturen in het Wilhelm-Hack-Museum zijn in de ruimten van de Kunstverein 180 foto’s en fotowerken uit gerenommeerde privé- en openbare collecties te bewonderen. Naast de klassiekers van Man Ray, Brassaï en Hans Bellmer zijn ook de foto’s van onder andere Eugène Atget, Georges Hugnet en Raoul Ubac alsmede de door surrealisme beïnvloede werk van Erwin Blumenfeld, Herbert Bayer en Herbert List te zien. De kunstenaressen Dora Maar, Claude Cahun en Emila Medková ontdekten het medium fotografie en maakten er dankbaar gebruik van om zich te meten met de mannelijke collega’s in de surrealistische kunstscène.

Forse invloed op de Tsjechische fotografie is zichtbaar door de stijl van Man Ray, die al in 1923 een expositie kreeg in Praag. De Praagse kunstscène is indrukwekkend en rijk aan facetten in beeld gebracht. Van 1919 tot aan 1969 laten beide exposities de roerige tijden van het surrealisme op een bijzondere wijze herleven in beeld en tekst. De samenstellers hebben het geheel verdeeld in een thematische opbouw naar de verscheidene fasen van het surrealisme met een knipoog naar het politieke toneel. Door het uitbreken van de 2e wereldoorlog vluchtte de surrealistische beweging naar illegaliteit, emigratie en individualisme. Uit die moeizame periode zien bezoekers rond 20 werken met beelden van verzet tegen de waanzin van die tijd. Daarna is de beweging nog ruim twintig jaar actief gebleven en kwamen er jongere artiesten met nieuwe inzichten en nieuwe ideeën. De rijk geïllustreerde catalogus laat op interessante wijze de lezers kennismaken met het indrukwekkende oeuvre van een fascinerende kunststroming en maakt het surrealisme toegankelijk voor iedereen.

ISBN 978-3-7630-2537-4, “Gegen jede Vernunft. Surrealismus Paris - Prag”, Reinhard Spieler en Barbara Auer, Belser Verlag, 2009, 359 pagina’s.

Kunstverein Ludwigshafen am Rhein, Bismarckstraβe 44-48, D-67059 Ludwigshafen am Rhein, www.kunstverein-ludwigshafen.de.

Wilhelm-Hack-Museum, Berliner Straβe 23, D-67059 Ludwigshafen am Rhein, www.wilhelmhack.museum.de.