Zien en waarnemen is telkens een spel van geloof en bedrog (3)

Ook in de eeuwen daarna werden constructies gebouwd waar op slimme wijze illusies werden verwerkt in het eindresultaat. De auteurs hebben gezorgd voor nog meer feiten en wetenswaardigheden over de ontdekkingsperiode van de mogelijkheden en resultaten uit visuele experimenten om het verschijnsel van illusies op slimme wijze te verwerken in afbeeldingen. Ook geven zij een interessante beschrijving over de eerste wetenschappelijke experimenten en over de periode waarin de belangstelling voor visuele illusies explosief groeide, om daarna verder te gaan met de sturende invloed van het werk van Wilhelm Wundt.

Seeing is Deceiving

Er ontstond een ware revolutie op het gebied van illusies binnen het vakgebied van de visuele perceptie. Met de komst van de zogenoemde “Gestaltpsychologie” kwam er een tweede revolutie op gang. Illusies werden ingedeeld naar vorm, type en zelfs naar beweging. Het studieboek brengt na het historische overzicht de resultaten van wetenschappelijke inspanningen in twee hoofdstukken een relatief complete catalogus van visuele geometrische illusies.

Ook is er aandacht voor de optische kenmerken van het oog, neurale interacties op het netvlies en de analyse van input in de primaire visuele centra van de cortex, die gezamenlijk een centrale rol spelen bij de vorming van veel visuele illusies. Het laatste hoofdstuk doet een poging het bestuderen van visuele illusies opnieuw te integreren in het belangrijkste deel van psychologische en perceptuele theorievorming en om het nut van illusies aan te tonen als een instrument voor nader onderzoek van het volledige visuele proces. De inhoud van het boek geeft daartoe inspiratie. Het waardevolle studie- en referentieboek sluit af met een literatuuroverzicht en een namen- en trefwoordenregister.

Figuur 2. (A) Een variant van de Ponzo-illusie waarbij de verkregen vervorming sterk wordt verminderd; (B) de normale Ponzo-illusies; (C) en (D) rechthoekige varianten van de Müller-Lyer illusie waarbij de gebruikelijke lengtevervorming wel wordt verkregen maar waar tevens een omgekeerde breedtevervorming optreedt. Beide illustraties uit: Seeing is Deceiving.

ISBN 978-0-367-50661-2, “Seeing is Deceiving”, Stanley Coren en Joan Stern Girgus, Routledge Publishing, 2020, 255 pagina’s, £ 27.99.