Zien wat er niet echt is op de schijven van Albert Michotte

Kennis begint in het algemeen tijdens een visuele waarneming. Maar hoe betrouwbaar is onze visuele waarneming? Wetenschappers hebben eeuwenlang gezocht en onderzoeken nu nog steeds naar de wijze waarop onze visuele waarneming echt tot stand komt. Zendt een voorwerp beelden van zichzelf uit die we met onze ogen opvangen, of is het ons brein waarin bepaald wordt wat we zien?

Albert Michotte (1881-1965)

De Leuvense professor Albert Michotte (1881-1965) was een pionier in het onderzoek van visuele waarneming. In zijn laboratorium in een ruimte in de KU Leuven onderwierp hij proefpersonen aan nauwkeurige experimenten. Albert Michotte beperkte zich niet tot de klassieke studie van optische illusies. Zijn interesse ging vooral uit naar de causale relaties. Waarom beschouwen wij een bepaalde gebeurtenis als oorzaak van een andere gebeurtenis?

Met gebruik van zijn beroemde optische schijven toonde hij aan dat causale relaties rechtstreeks waargenomen worden, dat wil zeggen op basis van elementaire gewaarwordingen zonder een rationele reflectie. Wat we zien is niet altijd wat er is. Onze waarneming is regelmatig onbetrouwbaar. We worden namelijk misleid door optische illusies, vreemde perspectieven of bedrieglijke voorstellingen.

Optische schijven van Albert Michotte (1881-1965).

Kunstenaars maken daar handig gebruik van om visuele effecten te bereiken. Optische illusies vormen al sinds de 17e eeuw een belangrijk onderdeel van het wetenschappelijk onderzoek. Vanaf het eind van de 19e eeuw gebeurde dit onderzoek in speciaal daartoe uitgeruste laboratoria, dat ook wel experimentele psychologie werd genoemd. Het laboratorium van Wilhelm Wundt in Leipzig was toen toonaangevend.

Een aantal Belgische wetenschappers, als Joseph Plateau, Joseph Delboeuf en Jules van Biervliet verwierven internationale faam. In Leuven werd de experimentele psychologie geïntroduceerd door Armand Thiéry en Albert Michotte, beiden hoogleraar aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte. Michotte bedacht en ontwikkelde meetinstrumenten. Met optische schijven gemonteerd op een slim onderzoeksinstrument, bracht hij de causaliteitsperceptie nauwkeurig in kaart en publiceerde de onderzoeksresultaten. (Inspiratie: website van KU Leuven).